Aanmerkelyke Historie, of Waare Leevens-Beschryving van Claartje (1752)

Titelbeschrijving
Aanmerkelyke Historie, of Waare Leevens-Beschryving van Claartje; welke, in de kleeding van een jongeling, twaalf jaaren lang, als stal-knegt, of koetszier, in bezondere steeden heeft gediend; dog eindelyk gelukkig aan een ryk heer is gehuwd. Nooit voor dezen gedrukt.
¶ Titel nr. 1: Aanmerkelyke historie, of waare leevens-beschryving van een zeekere jonge dogter, die, na de dood van haare OUDERS, twaalf jaaren, onder de kleeding van een jongeling, by vreemde luiden heeft om-gereist en gediend, dog eindelyk gelukkig aan een ryk heer gehuwd is.

Periodiciteit
Dit weekblad heeft bestaan uit 20 nrs. Die afleveringen moeten zijn begonnen ongeveer 1 september 1751, aangezien het voorwerk gedateerd is 20 januari 1752.
Aan de wekelijkse periodiciteit wordt op verschillende plaatsen gerefereerd. Zo heet het in nr. 1:

Deze Historie zal om deszelfs zeldzaamheid Weeklyks by gedeeltens worden vervolgd, op dat de gemeene Man voor een klein geld een waare en aanmerklyke Beschryving zal konnen leezen.

En het ‘Aan den leezer’ in het toegevoegde voorwerk meldt eerst, dat het publiek misnoegd is geweest ‘wanneer het gebeurde dat den Drukker eens een Week over sloeg, met een gedeelte daar van uit te geven’; en vervolgens: ‘Den Drukker heeft de Stukjes, die uitverkocht waaren, weder Herdrukt […], die met malkander, Ingenaaid zynde, een mooi Boek-Deeltje uit-maaken’.

Bibliografische beschrijving
Het geheel bestaat uit VIII + 160 pagina’s in klein octavo. Vanaf p. 153 zijn er fouten in de paginering gemaakt (er ontbreken dus geen pagina’s, zoals gemeld wordt in de NCC). Het voorwerk bestaat uit een titelpagina (waarop een afbeelding van een knecht die een paard voortleidt) en een door N.N. getekend ‘Aan den leezer’.
Elke aflevering telt 8 bladzijden. Het titelblok heeft bij nr. 1 als nummeraanduiding ‘No. 1.’ In de nrs. 2-6 vindt men na nummeraanduiding: ‘Eerste [t/m Zesde] Vervolg der Historie van Claartje’; daarna slechts, steeds na nummeraanduiding: ‘Vervolg der Historie van Claartje’.

Boekhistorische gegevens
Impressum: ’t’Amsterdam, by de Wed: J. van Egmont: Op de Reguliers Breê-Straat, 1752′. Een gelijkluidend colofon vindt men aan het einde van elke aflevering (bij nr. 1 echter aan het begin).
Aan het einde van nr. 20 wordt bekendgemaakt dat er nog enige exemplaren van Claartje compleet zijn te krijgen, ‘gelyk ook nog eenige die den een of ander mankeeren’ en dat het titelblad apart te koop zal zijn.
Prijs nrs. 1-20: 8 stuivers op fijn papier, 10 stuivers op best papier (‘Aan den leezer’).
Het blad is ook herdrukt. Aan de titelpagina is toegevoegd ‘Den tweeden druk’ en het impressum luidt: bij de Erven wed. Jac. van Egmont (tevens met verandering van ‘Aanmerkelyke’ in ‘Aanmerkkelyke’). Als jaar van uitgave van deze latere druk worden in gedrukte en digitale verwijzingen een menigte steeds verschillende jaartallen opgegeven. Zeker is dat er in de Middelburgsche Courant van 23 juli 1768 een advertentie voor deze tweede druk te vinden is, als uitgave van de Erven wed. Egmont, maar als tevens verkrijgbaar bij A.L. Callenfels en Zoon (op den Langebrug over de Wal), te Middelburg.

Inhoud
Feuilleton.
Claartje wordt (vermoedelijk) rond 1725 in Haastrecht geboren. Haar ouders sterven wanneer zij twaalf jaar is. Zij komt in huis bij een oom en tante, waarvan de tante haar het leven zuur maakt. Zij ontsnapt ’s nachts na de mannenkleren van een neef aangetrokken te hebben. De wegloopster belandt in Amsterdam, waar zij een paar dagen gunstig onthaal vindt bij een vriendelijke caféhoudster. Zij vindt een baantje als stalknecht en later als koetsier.
Bij haar opeenvolgende betrekkingen zorgt zij ervoor steeds in de stal te slapen, aangezien het samenslapen met andere werknemers steeds voor ongeriefelijke problemen zorgt (waarbij trouwens werkneemsters eveneens voor problemen zorgen, omdat zij verliefd worden op die aardige jongeman). Eind goed al goed: Claartje wordt tenslotte gered uit haar travestieprobleem, door een huwelijk met een gegoede werkgever.
Eigenaardig is dat het verhaal van Claartje aan het einde van nr. 9 (p. 72) afgebroken wordt en vervangen door het verhaal Historie van Carel en Clasina (doorlopend in de nrs. 10-11-12) tot p. 94 Claartje weer opgepakt wordt.

Exemplaren
STCN 298597470
Full text

André Hanou