Titelbeschrijving
Algemeene Bibliotheek, vervattende Naauwkeurige en Onpartydige Berigten van de voornaamste werken, in de geleerde waereld alom van tyd tot tyd uitkomende.
Periodiciteit
Voor nr. 2 van dit blad wordt geadverteerd in de Leydse Courant van 30 juni 1777. Voor de laatste aflevering van deel 5 verscheen een advertentie in de Hollandsche Historische Courant van 2 november 1786. De afleveringen verschenen om de drie maanden (deel 1, p. III).
De afleveringen zijn gebundeld in 5 delen: deel 1 (1777), deel 2 (1778), deel 3 (1782), deel 4 (1784) en deel 5 (1786).
Deel 3 eindigt met een ‘Nareden’, waarin de schrijvers uitleggen dat het blad weliswaar lang op zich heeft laten wachten, maar dat de Algemeene Bibliotheek beslist gecontinueerd zal worden. Ze hadden tot nu toe kunnen putten uit een voorraad artikelen op de plank, waardoor de afleveringen ‘vry regelmaatig te voorschyn kwamen’. Helaas, de voorraad werd slechts mondjesmaat aangevuld. De Vierde Engelse Oorlog bleek ook niet bevorderlijk voor regelmatige kopijaanvoer, net als de binnenlandsche geschillen en verdeeldheden’. Intussen beseften ‘veele kundige en verstandige Leezeren’ dat de Algemeene Bibliotheek hoognodig moest worden voortgezet. Zij boden hun hulp aan en stuurden hun bijdragen toe. Vandaar dat de eerste aflevering van deel 4 nu staat uit te komen.
Bibliografische beschrijving
Ieder deel begint met een inhoudsopgave per aflevering. In nr. 1 staat bovendien een ‘Berigt aan den leezer’.
De afleveringen tellen circa 132 pagina’s in octavo (excl. voorwerk, inhoudsopgave per aflevering, en register). In het bestudeerde exemplaar zijn de titelpagina’s van de afleveringen die vermoedelijk wel aanwezig zijn geweest, weggesneden. Aan het einde is steeds een ongepagineerde ‘Bladwyzer der voornaamste zaaken’ opgenomen.
Boekhistorische gegevens
Deel 1-2: ‘Te Amsterdam, By Jan Dóll’.
Deel 3-5: ‘Te Amsterdam, By de Wed. Jan Dóll, in de Kalverstraat, by de St. Lucia Steeg’.
Prijs per aflevering: 12 stuivers.
Voor de 5 delen tezamen bracht weduwe Jan Dóll (=Catharina Dóll-Egges) in 1789 een apart prospectus uit: Berigt wegens eene ongemeene voordelige aflevering van het alom geacht werk, getyteld: Algemeene Bibliotheek (zie advertentie Oprechte Haerlemsche Courant 10 oktober 1789). De prijs van de gehele set is gezakt van ƒ 16:4 naar ƒ 4:18. Losse afleveringen kosten dan 8 stuivers in plaats van 14 (!) stuivers.
Medewerkers
Wie de redactie vormde, is niet bekend.
De auteurs van de bijdragen alsmede de vertalers zijn anoniem. Uit een bericht in het Letternieuws van deel 2 blijkt dat Meinard TYDEMAN (1741-1825), op dat moment hoogleraar rechten in Utrecht, artikelen of signaleringen toestuurde.
Inhoud
Het blad is bestemd voor geïnteresseerden die niet in de gelegenheid zijn om ‘letterkundige berigten te leezen, die in andere taalen geschreeven worden’, zo melden de schrijvers in het ‘Berigt aan den leezer’. Wanneer de schrijvers menen buitenlandse uittreksels of besprekingen niet te kunnen overtreffen, worden die vertaald opgenomen. De meeste verhandelingen zijn enkele tientallen pagina’s lang. Sommige zijn verspreid over meerdere afleveringen.
Het blad is ‘onzydig en vry van partyzucht’ geschreven en ook trachten de auteurs een ‘heevig en smaadlyk uitvaaren’ te vermijden. Ze slikken hun eventuele kritiek niet in, maar gebruiken ‘geschikte en zeedige bewoordingen’ om die te verpakken; het oordeel laten ze aan de lezer. Werken die indruisen tegen de godsdienst, algemene rust of goede zeden, komen ook ter sprake, ‘doch altoos in bewoordingen, die betaamelyk zyn en geen aanstoot behooren te geeven’.
De afleveringen bevatten voornamelijk boekbesprekingen/samenvattingen van binnen- en buitenlandse publicaties. Alle disciplines komen aan de orde: van geneeskunde (bijv. kinderpokken, bloedverlies bij zwangerschap), (kerk-, muziek-, oude, vaderlandse of Europese) geschiedenis en rechtsgeleerdheid tot en met natuurkunde (bijv. elektrofoor van Volta, bliksemafleider Franklin), biologie (bijv. plantkundige proeven door Ingenhousz) en dicht- en letterkunde (bijv. gedichten van Van Alphen).
Ook reisbeschrijvingen, genootschapsverhandelingen en bijvoorbeeld het heldendicht Germanicus (Amsterdam 1779) van Lucretia van Merken en Sara Burgerhart (Den Haag 1782) van Wolff en Deken krijgen aandacht.
In deel 3, nr. 2 komt het Boek der psalmen, nevens christelyke gezangen, ten gebruike der gemeente toegedaan de onveranderde Augsburgsche geloofsbelydenis (Amsterdam 1779) ter sprake. In deel 3, nr. 3, staat een ingezonden brief over het uitdiepen van het IJ. Er wordt gerefereerd aan de Nederlandsche Jaarboeken van oktober 1778.
De enige politiek getinte bijdrage is de bespreking in deel 4 van, incl. de lange citaten uit de Missive en memorie door zyne hoogheid den heere Prince van Orange en Nassau aan hun hoog mogende op den 7 october 1782 overgegeven (1782). Hier blijkt het politieke standpunt dat de Algemeene Bibliotheek kennelijk wil uitdragen: de schrijver van deze bijdrage is het niet eens met de stadhouder, die alle verantwoordelijkheid voor de deplorabele staat van Neerlands zeemacht van zich afschuift. Niettemin heeft hij veel gedaan om het land te redden. Het zijn vooral de de raadslieden van de prins, de regenten, die hem hebben tegengewerkt.
De rubriek ‘Letternieuws’ bevat korte berichten en is zeer gevarieerd door de korte berichten en aankondigingen over nieuwe wetenschappelijke uitgaven, uit Europa (incl. Nederland). Het laatste bericht in deel 2 betreft de Brief aan de schryvers der Nederlandsche Bibliotheek, dienende ter aanwyzing der begaane misslagen van […] M. Tydeman (Harlingen 1779) over een plagiaatkwestie die ook betrekking had op de Algemeene Bibliotheek.
De artikelen zijn in het algemeen vrij kleurloos geschreven, weinig uitgesproken. Er zijn echter uitzonderingen. Zo verscheen er een verontwaardigde reactie op de bespreking van de Letter- en geschiedkundige brieven van Johan Daniel van Hoven (deel 2, nr. 1): Nodig antwoord aan de schrijvers der Algemeene Bibliotheek (Rotterdam 1778), geschreven door de auteur zelf (‘J.D.v.H.’). Van Hoven was beledigd door uitspraken van de recensent als ‘gebrek van fraai vernuft en fynheid van oordeel’ (p. 16). Ook elders in de bespreking geeft de recensent er blijk van weinig op te hebben met de Kampense hoogleraar theologie.
Een reactie op de bespreking van het ‘Byvoegsel op de Historie der Natuur’ van Buffon verscheen – vermoedelijk bij Maagh in Alkmaar – in de vorm van Brief aan de heeren schryveren der Algemeene Bibliotheek, door ene E.L. (Hollandsche Historische Courant 11 november 1780).
Exemplaren
¶ STCN 173056563 en STCN 310390656 (prospectus)
¶ Full text deel 1, deel 2, deel 3, deel 4 en deel 5
Rietje van Vliet
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.