Titelbeschrijving
Algemeene Schuimspaan of Leesgierige Na-Courant, Waarin over het merkwaardigste van meest alle Periodique en andere Nieuwpapieren gehandeld word, het welke alle Maandagen met een Nommer vervolgd [wordt].
Periodiciteit
Maandags weekblad. In 1800 verschenen de nrs. 1-22 (nr. 1 verscheen 21 juli 1800), in 1801 de nrs. 23-76 en in 1802 de nrs. 77-102.
Nadat de Schuimspaan de tekst van de Verklaaring aan het Staatsbewind (1801) integraal had overgenomen, werd de uitgave door diverse baljuws opgeschort. In dit pamflet schrijft Gijsbert Karel van Hogendorp over de staatsregeling, de grondwet waarover al sinds de Eerste Nationale Vergadering (1797) in Den Haag werd gedelibereerd. Het pamflet was in opdracht van de Haagse Oranje-sociëteit De Glazenkast gedrukt.
Negen maanden na het aantreden van het Staatsbewind ging Abram la Pierre, minister van binnenlandse politie, op 28 juni 1802 over tot een grootschalig publicatieverbod van alle politieke tijdschriften. Het verbod werd gemotiveerd door te wijzen op de leugenachtigheid en kwaadaardigheid van deze bladen. Het betekende het einde van onder meer de Algemeene Schuimspaan.
Bibliografische beschrijving
In folio. Het titelblok bestaat uit de leus ‘Vryheid, Gelykheid, Broederschap, de titel, verkoopadressen, het volgnummer en de datum. De broodtekst is opgemaakt in twee kolommen.
Boekhistorische gegevens
Colofon nr. 13 (13 oktober 1800): ‘In ’s Haage gedrukt by H.C. Susan, op de Gevoldegracht’.
De ondertitel meldt over de verkoopadressen en de verkoopprijs het volgende:
[…] en om hetzelve voor de minvermoogende verkrygbaar te maaken, à 6 duiten zal uitgegeeven worden te Rotterdam by de Erve Bal, en Ph. Thuinsing, Haarlem Kampman, Leyden Trap, Sluis Loopik, Utrecht wed. Terveen en Zoon.
Inhoud
Orangistisch blad.
De bestudeerde aflevering (nr. 13, 13 oktober 1800) is in feite een lang vertoog in de vorm van een samenspraak tussen Hendrik, Pieter en Willem, onder de titel ‘Willem’. Onderwerpen zijn bijvoorbeeld de Staatsregeling en de manier waarop de beginselen ‘Gelykheid en Broederschap’ in de praktijk worden gebracht.
De discussie wordt aangevuld met ‘Courant-Nieuws’ (waarin de samenspraak overigens wordt voortgezet). In deze rubriek gaat het onder andere over het grote aantal Pruisische troepen dat zich aan de grens van het hertogdom Berg heeft opgesteld, in afwachting op de confrontatie met de Fransen.
Relatie tot andere periodieken
Nr. 13 bevat een ingezonden brief aan Janus, een van de vele opvolgers van de ‘echte’ Janus.
Een reactie is te vinden in de Heer Politieke Blixem van Bernardus Bosch. In nr. 12 (20 juli 1801) vaart Bosch uit tegen uitgever Susan, die ‘ruim een Jaar zyne Algemeene Schuimspaan of leesgierige Na-Courant, met de bladen van den Heer Politieken Blixem en Burger Blixem [heeft] gevuld, en woordelyk, op eene gepermitteerde wyze, nageschreven’ (p. 96). De schrijver van de Algemeene Schuimspaan had zich niet alleen bezondigd aan plagiaat, ook had hij zich in zijn nr. 52 in zeer negatieve zin uitgelaten over Bosch. Deze zou een atheïst of deïst zijn, omdat hij in nr. 10 van Heer Politieke Blixem had gezegd ‘dat het tyd word, om niet langer misdaadigers, die den dood verdiend hebben, met onnodige mystieke voorbereidzelen duizend dooden voor af te doen sterven’.
Exemplaren
¶ Rotterdam, Centrale Bibliotheek, Erasmuszaal: P7956 (niet beschikbaar)
¶ Leiden, Universiteitsbibliotheek: THYSPF 17730 (1800-6)
¶ Amsterdam, Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG): PM 2532 (1800-13) en PM 3292 (1801-1)
¶ Den Haag, Haags Gemeentearchief: P 2431.0 (1801-74)
Literatuur
¶ Bart Verheijen, Nederland onder Napoleon. Partijstrijd, identiteit en natievorming tussen 1801-1813 (Nijmegen 2017)
¶ G.D. Homan, ‘The Staatsbewind and Freedom of the Press’, in: Tijdschrift voor Geschiedenis 89 (1976), nr. 1, p. 12-27, aldaar p. 17
¶ W.P. Sautijn Kluit, ‘De ’s-Gravenhaagsche Courant’, in: Handelingen en Mededeelingen van de Maatschappij der Nerderlandsche Letterkunde, te Leiden 1872, p. 3-178, aldaar p. 142-146
Rietje van Vliet
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.