Alkmaarsche Courant (1799-1942)

Titelbeschrijving
Alkmaarsche Courant (1799-1811)
Gazette d’Alkmaar / Alkmaarsche Courant (1811)
Affiches, Annonces et Avis Divers d’Alkmaar / Advertentien, Aankondigingen en Verschillende Berigten van Alkmaar (1811-1813)
Alkmaarsche Courant (1813- …)

Periodiciteit
De krant verscheen in de Bataafs-Franse tijd in verschillende gedaantes en onder verschillende titels. Ze kwam één maal per week uit; pas ver in de negentiende eeuw werd het een dagblad.
Als Alkmaarsche Courant verscheen zij van 7 januari 1799 t/m 28 januari 1811, met enige onregelmatigheid in september en oktober 1799 wegens de oorlogssituatie in het gebied rond Alkmaar, tijdens de inval van de Engelsen en Russen in die periode.
Vanaf 4 februari 1811 t/m 25 november 1811 droeg de krant als titel Gazette d’Alkmaar / Alkmaarsche Courant. De wijzigingen waren het gevolg van het keizerlijk besluit van 3 augustus 1810, dat elk departement nog slechts één nieuwsblad zou mogen hebben.
Op 26 september 1811 besloten de autoriteiten dat Alkmaar mocht blijven behoren tot de steden waar alleen een mededelingen- annex advertentieblad mocht worden uitgegeven. Met ingang van 2 december 1811 veranderde de krant in Affiches, Annonces et Avis Divers d’Alkmaar / Advertentien, Aankondigingen en Verschillende Berigten van Alkmaar. T/m 24 november 1813 verscheen het weekblad in beide talen.
Vanaf 1 december 1813 werd er nog alleen in het Nederlands gepubliceerd, opnieuw met de titel Alkmaarsche Courant. Spoedig daarop nam ze ook weer nieuws op, naast de advertenties.

Bibliografische beschrijving
Het titelblok van het eerste nummer bevat titel, nummer- en datumaanduiding (titelvignet ontbreekt). Onder de titel staat: ‘Het vyfde jaar der Bataafsche vryheid’.

De woorden ‘Gelykheid, Vryheid, Broederschap’ boven het titelblok verdwijnen met ingang van 30 november 1801.

Op 13 oktober 1806 prijkt er in het titelblok van het gedigitaliseerde exemplaar een ovalen stempel met de woorden: ‘Zegel op de objecten van handel en weelde’.

Reeds de volgende aflevering is dit zegel als vignet opgenomen in het titelblok. Dit blijft zo t/m 29 juni 1807.

Op 6 juli 1807 verandert het vignet: het is niet gedrukt maar gestempeld én het wapen van Alkmaar komt terug.

Dit wapen wordt vanaf 9 mei 1809 gedrukt en staat in het titelblok t/m 31 december 1810. Vanaf 3 augustus 1810 heeft de krant ook een kleiner formaat gekregen: een half vel klein folio. Het vignet is vanaf de eerste verschijningsdag in het nieuwe jaar daarna (7 januari 1811) verdwenen:

Op 4 februari 1811 werd de krant tweetalig, met het nieuws naast elkaar in twee kolommen (Frans links, Nederlands rechts); de advertenties bleven echter in het Nederlands.

Ook het advertentie- en mededelingenblad (de Affiches, Annonces et Avis Divers d’Alkmaar / Advertentien, Aankondigingen en Verschillende Berigten van Alkmaar) is tweetalig en opgemaakt in twee kolommen. Dit is het geval van 1 januari 1811 t/m 24 november 1813:Met ingang van 1 december 1813 komt een einde aan de tweetalige krant. De oude titel Alkmaarsche Courant keert op die datum terug:

Pas op 7 juli 1817 krijgt het titelblok ook zijn titelvignet terug:

Boekhistorische gegevens
In de jaren 1799-1804 is Adrianus Sterck de uitgever, gevestigd te Alkmaar. Na zijn dood, vanaf 6 augustus 1804, zijn het de Erven Sterck. Als hun belangenbehartiger-directeur trad op: Hendrik Wentel (tot 18 februari 1817).
De vader van Adrianus Sterck was, aldus Jongenelen (2008), de orangistische Delftse uitgever-boekverkoper Hendrick Sterck.

Inhoud
Tot 4 februari 1811 bevat de krant nieuws uit Europa, waaronder de Franse republiek, alles enigermate Fransgezind ingekleurd.
Tot 2 december 1811 blijft het een nieuwsblad. Daarna is het nog slechts een advertentie- en mededelingenblad. Als zodanig bevat het blad weinig méér dan regeringsbesluiten, plaatselijke verordeningen, aanbestedingen, verkopingen, prijsscouranten en advertenties. Toch konden er, aldus Kruseman 1889, nog de nodige strubbelingen ontstaan met de Franse censuur, over de mate waarin huwelijksaankondigingen geplaatst mochten worden.
Vanaf 1 december 1813 is het weer een volwaardige krant.

Relatie tot andere periodieken
De krant is voortzetting van de Noordhollandsche Courant (1796-1798).

Bronnen
¶ Alkmaar, Regionaal Archief: 896 A (tevens: SZ microfiche)
Full text

Literatuur
¶ Ton Jongenelen, ‘Aan het volk van Nederland’, in: Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman 32 (2009), p. 144-146
¶ Ton Jongenelen, ‘O so mooy! o so fraay! o so curieus! De Lanterne magique (1782-1783)’, in: Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman 31 (2008), p. 124-134
¶ C.W. Bruinvis, De levensloop van een honderdjarige. Geschiedenis der Alkmaarsche courant (1799-1899) door een oud-gediende der pers […], (z.p. 1899)
¶ A.C. Kruseman, De Fransche wetten op de Hollandsche drukpers 1806 tot 1814 (Amsterdam 1889), p. 226-231.

André Hanou
update 8-6-2023