Anecdotes van het Oud en Nieuw Licht (1791)

Titelbeschrijving
Anecdotes van het Oud en Nieuw Licht.

Periodiciteit
Deze eerste aflevering lijkt geen vervolg gehad te hebben, ondanks de wens in het voorbericht dat ‘dit Stukjen’, als het de landgenoten bevalt, ‘welhaast door een Tweede zal gevolgd worden’. Saakes noemt de titel in zijn Naamlijst van juni 1791 (p. 120).

Bibliografische beschrijving
Uitgave in octavo, 8 pagina’s groot.
Na titelpagina en ‘Voorbericht’ volgen de versjes die in de titel worden genoemd.

Boekhistorische gegevens
Impressum: ‘Te Amsteldam, By Bergveldt; Daalwyk; Koning; Langeveld; Segelke; Verlem; Wolters, Wynands en alöm’.
Prijs per aflevering: 3 stuivers (Saakes’ Naamlijst van juni 1791, p. 120).

Inhoud
De inhoud van het eerste stukje gaat blijkens de titelpagina over ‘Het Gesnooten Kaarslicht; De Engelsche Lamp; De Been- en Halsbreker; De Oude en Nieuwe Luitersche Kerk; het Oud Geloof van Luther; en De Jou, Jou’.
Op ironische maar niet echt partijdige wijze wordt commentaar gegeven op de tegenstellingen in de Amsterdamse Lutherse gemeente, die in 1791 zouden leiden (of al geleid hadden) tot het uittreden van de orthodoxen en de oprichting van een nieuw kerkgenootschap.
In de rijmpjes vinden we soms wel, soms niet een samenspraak tussen Lutherse gemeenteleden (Jan en Piet, Klaas en Steven). Zij behandelen ‘vrolyke en droevige gevallen’, of geven een soort anekdotes: het door Luther op de kandelaar gezette licht leidt tot onenigheid, omdat sommigen menen dat licht te behouden door de kaars te snuiten (zodat het weer helder brandt, als ‘Nieuw Licht’) en anderen menen dat daardoor de hele kaars teloor zal gaan (het ‘Oude Licht’).
Bij deze uitgave hoort een spotprent. Het is niet echt duidelijk of die ook los van de tekst gekocht kon worden. Hierop ziet men twee vertrekken, gescheiden door een zuil met het opschrift ‘Eens Wyzen Man’s raad word gepresen, maar de tukken Worden te schanden. Salomon’. Links hiervan een ouderwets vertrek, verlicht door een kaars, waar de bijbel gelezen wordt door bebrilde ouderwets geklede lieden. In het modieuze rechtervertrek (met boeken!) waar eveneens een bijbel op tafel ligt, wijst een predikant de omstanders naar een nieuw soort kroonluchter die het vertrek helder verlicht. Op de plaat althans winnen de nieuwlichters dus.

Exemplaren
Amsterdam, Universiteitsbibliotheek: Br. H.E.L.G. 39-19.

Literatuur
¶ F. Muller, De Nederlandsche geschiedenis in platen, deel 2 (Amsterdam 1876), p. 329-330.

André Hanou