Arnhemsche Courante (1619-1636)

Titelbeschrijving
¶ Arnhemsche Courante.

Periodiciteit
In het voorjaar van 1619 vroeg de Arnhemse magistraat aan de stadsdrukker of hij iedere week voor de nieuwsvoorziening kon zorgen in de vorm van een gedrukte krant. Door de lapidaire overlevering van de Arnhemsche Courante zijn er slechts schaarse gegevens over bekend.
De oudste aflevering die bewaard is gebleven, dateert van 17 mei 1621. De krant verscheen aanvankelijk iedere week op maandag, maar reeds in 1723 was dinsdag de verschijningsdag. De jongste aflevering die is overgeleverd, is gedagtekend 21 oktober 1636. Vooralsnog markeert dit jaartal het eindjaar van de krant.

Bibliografische beschrijving
Half vel folioformaat, opgemaakt in twee kolommen. De bewaard gebleven Ampliatie vande Arnhemsche Courante heeft een éénkoloms opmaak. Het titelblok bevat tijdens het courantierschap van Jan Jansz geen titel, wel een volgnummer, de datum en het verschijningsjaar (romeins). Voor zover bekend is er geen stadswapen als titelvignet opgenomen.

Boekhistorische gegevens
Het blad werd gedrukt bij Jan Jansz, die in 1599 als statendrukker met een eigen drukkerij in Arnhem was begonnen. In 1619 kreeg hij toestemming om een eigen krant te drukken. In de colofon wordt geen drukker/courantier vermeld. Mogelijk werd de krant gedrukt op papier dat vervaardigd was in de Veluwse papiermolen die tot 1625 in het bezit was van Jan Jansz.
Na zijn overlijden in 1629 nam zijn schoonzoon Jacob van Biesen (†1677) de drukkerij en de krant over. In de colofon van de Arnhemsche Courante staat op 14 september 1732: ‘Tot Arnhem, Bij Jacob van Biesen inde Turfstraet, inden Vergulde Bijbel, Int Jaer 1632, den 14 September’.

Inhoud
Het nieuws uit het Heilige Roomse Rijk is vaak al een maand oud, het regionale nieuws is van recentere datum. Der Weduwen (2017) constateert dat de contemporaine Amsterdamse kranten doorgaans recenter nieuws bevatten.

Relatie tot andere periodieken
De Extraordinaris Courante uyt het Legher van Syn Princel. Excell. voor Rhynberck den 1 Juni (4 juni 1733) is eveneens afkomstig uit de drukkerij van Van Biesen: het is een paralleluitgave of een supplement van de Arnhemsche Courante.

Exemplaren
¶ Zie opgave bij Der Weduwen (2017) en Van Bemmel (1993).
¶ Full text nr. 29-6-1632 en nr. 14-9-1632
¶ Full text Ampliatie vande Arnhemsche Courante.

Literatuur
¶ A. der Weduwen, Dutch and Flemish Newspapers of the Seventeenth Century, 1618-1700 (Leiden 2017), p. 315-317
¶ Ferry Reurink, ‘Het uitgebreide netwerk van Jan Jansz, boekverkoper, uitgever en drukker te Arnhem’, in: Arnhems Historisch Tijdschrift 22 (2013), nr. 3, p. 151-156
¶ Ferry Reurink, lemma ‘Jan Jansz (?-1629), boekverkoper, uitgever en drukker’, in: Biografisch Woordenboek Gelderland, deel 10 (Hilversum 2014), p. 86-88
¶ Willem J. op ’t Hof, ‘Unique information on a seventeenth-century printing house in Arnhem. The dedication by the Arnhem printer Jacob van Biesen (d. 1677) in the 1669 edition of Fonteyne des levens by Arthur Hildersham (1563-1632) and hit implications for the history of books’, in: Quaerendo 43, nr. 3 (2013), p. 214-237
¶ J. Hemels, ‘Arnhemmers en hun kranten. Persgeschiedenis aan de Rijn, 1621-2001’, in: Arnhem De Genoeglijkste 24 (2004), p. 45-116
¶ H.C. van Bemmel, ‘De Arnhemse Couranten in de eerste helft van de 17de eeuw’, in: Arnhem de Genoegelijkste 13 (1993), nr. 4, p. 190-196.

Rietje van Vliet
update 3-2-2021