Astrologische Geheimschryver (1790)

Titelbeschrijving
De Astrologische Geheimschryver, of de Staats-Pen van Europa; Voorzeggende op een Vrolyke trant door middelvan de astrologie, niet alleen alle de Cabinetsgeheimen van de Voornaamste Hoven van Europa; maar de Staats en Oorlogszaaken welke in dezen tyd, en Vervolgens naderhand plaats zullen hebben; Alles verrykt door een omstandig en vermakelyk verhaal van gedenkwaardige Lotgevallen, betreklyk tot beroemde Mannen en Vrouwen, die zig gedurende deeze Eeuw als eerste Flonkerstarren aan den Staatkundige Hemeltrans staan te vertonen. Door een Liefhebber der Astrologische Wetenschap.
Alternatieve titel: De Astrologische Geheimschryver, of Ster-Voorzegkundige Brieven. Voorzeggende op een vrolyke trant […].

Periodiciteit
Bedoeld als maandblad, vanaf juli 1790. De tekst zelf spreekt namelijk van de uitgave als ‘Astrologisch Tydschrift’ (p. 5); het ontwerp van ‘eenige stukken van dit Maandelyksch Tydschrift’ (p. 8); van een ‘Periodicq Werkje’; en van het voornemen van de auteur zich vooreerst te beperken tot de zes laatste maanden van 1790 en daarom ‘dit Tydschrift eerst met de Maand July van dit Jaar te moeten beginnen’ (p. 8).
Feitelijk verscheen deze eerste aflevering al in mei 1790, aangezien men dan advertenties kan vinden in de Leydse Courant van 5 mei 1790, en in de Ommelander Courant van 11 en 18 mei 1790.
Vermoedelijk is het bij deze eerste aflevering gebleven. Er zijn geen latere afleveringen bekend.

Bibliografische beschrijving
Uitgave in kwarto, gepagineerd 1-62. Na de titelpagina (p. 1) en de ‘Inleiding’ (p. 3) staat op p. 5 het titelblok met de verkorte titel (De Astrologische Geheimschryver, of de Staats-Pen van Europa) en begint daaronder van de eigenlijke tekst.

Boekhistorische gegevens
Titelpagina: ‘Te Leuven by Kuper, Dordrecht de Haas, Rotterdam Visch ’s Hage Klis en Mensing, Haarlem Kampman, Amsterdam Bom, Elwe, en verder in alle de Hollandsche Steden’ De prijs is in alle advertenties twaalf stuivers.
In de Groninger Courant van 21 mei 1790 (en in nog andere) vind men als verkooppunten: Is te bekoomen by P. Doekema, Huisman, Groenewolt, Oomkens, Dikema en Groenenbergh  en verder alom’.

Medewerkers
Men zou als auteur kunnen vermoeden: Franciscus Lievens KERSTEMAN, van wie doorgaans alle astrologische werken en voorspellingen van Ludeman (die hier niet genoemd wordt, maar wel gesuggereerd) afkomstig zijn. Inderdaad worden enkele van Kerstemans werken in deze trant hier genoemd: gespeld als Spiegel der Waereld, Triumph Zaal, Goud Myn, Kroonwerk.
Het lijkt er echter meer op dat iemand probeert te profiteren van genoemde verkoopsuccessen (waaraan men zou kunnen toevoegens Kerstemans Echte sterrevoorzegkundige brieven) omdat de stijl niet geheel dezelfde lijkt. Dit wordt bevestigd in de genoemde advertenties in de Leydse Courant en de Ommelander Courant:

Heden word […] afgeleverd: De Astrologische Geheim-schryver […] zynde een stapel zotten Voorzegkundige Tydschrift, beschreeven door een Gek, in Folio, waarin onbegrypelyke Kabinet-Geheimen […] op eene vrolyke trant ontwikkeld worden […] om kort te gaan een vermakelyk Schatboek, waar in belangryke Staatsgeheimen voorkomen, en zulke klugtige dingen worden gepropheteerd die het gezond verstand te boven gaan, alles ten dienste van Astrologische Zotten ontworpen, onder de Zinspreuk: De gekken en de kinderen zeggen de waarheid. NB. Dit stapel zot Proefstuk van de Astrologie is gevonden op een gestrand Schip, ongeveer een Jaar na dat het geschreeven was.

Dit alles is geheel strijdig met de serieuze wijze waarop Kerstemans zijn ‘waardevolle’ astrologische voorzeggingen van de beroemde Amsterdamse medisch-astroloog Ludeman presenteert.

Inhoud
De ‘ik’ wordt wakker en ontmoet een ‘Persiaansche Minerva’ met een boek in de hand. Hij krijgt dat werk, met staatkundige voorzeggingen, cadeau. Die voorzeggingen zou iedereen kunnen doen, merkt de auteur ironisch in een terzijde op, omdat ze zijn gebaseerd op recent nieuws en omdat bepaalde ontwikkelingen met een beetje gezond verstand wel te raden zijn. Hoe dat zij, hij doet voorspellingen voor de toestand in Rusland, Constantinopel, Wenen, Parijs, Engeland, Holland, Braband, Stokholm, Kopenhagen, Warschau en Pruisen.
Naar de vorm worden die voorspellingen afgewisseld met samenspraken (tussen Jaap, Louw en Krelis) en met brieven van vertrouwden, waarin steevast een of andere minnarij in een Europese hoofdstad beschreven wordt. Die verhalen nemen gaandeweg het grootste deel van de tekst in beslag.

Relatie tot andere periodieken
Er bestaat ook een exemplaar waarvan de titel begint als: De Astrologische Geheimschryver, of Ster-Voorzegkundige Brieven. De rest (titel, inhoud enzovoorts) is gelijk. Mogelijk betreft het een titeluitgave of nadruk.

Exemplaar
STCN 313029725
Full text

André Hanou