Bataviasche Koloniale Courant (1810-1811)

Titelbeschrijving
Bataviasche Koloniale Courant.

Periodiciteit
De eerste aflevering verscheen op 5 januari 1810. Nr. 31 van de volgende jaargang was de laatste aflevering, gedateerd 2 augustus 1811, een paar dagen voordat Java in handen viel van de Engelsen. In totaal zagen van dit vrijdagse weekblad 83 afleveringen het licht.

Bibliografische beschrijving
De krant telt 4 tot 8 pagina’s in folio. De tekst is opgemaakt in twee kolommen, met uitzondering van de advertenties.

In het titelblok staat het koninklijk wapen van Lodewijk Napoleon (1808-1810), met hierin het devies ‘Eendracht maakt magt’. Na zijn vertrek werd het Koninkrijk Holland op 9 juli 1810 per decreet ingelijfd bij het Franse keizerrijk. Pas op 22 februari 1811 verdween het wapenschild uit het titelblok, dat vanaf dat moment uitsluitend melding maakt van titel, volgnummer en datum. In de tussenliggende maanden was men in Indië kennelijk nog niet op de hoogte van de staatkundige veranderingen in Nederland.

Boekhistorische gegevens
Het colofon meldt ‘Deze Courant wordt uitgegeven te Batavia op ’s Lands drukkerij’. Prijs: 20 rijksdaalders per jaar, vooraf te voldoen (geen restitutiemogelijkheden).
Deze landsdrukkerij is opgericht op instigatie van Herman Willem Daendels, die van 1809 tot 1811 gouverneur-generaal van Indië was. Hij reorganiseerde niet alleen bestuur en rechtspraak, ook nam hij het initiatief om een landsdrukkerij op te richten. Daartoe moesten bestaande drukkerijen op Java hun drukletters, die schaars waren in de kolonie, inleveren.
De landsdrukkerij moest zorgdragen, zo schreef Daendels, voor een ‘weekblad of courant’ die zou berichten over ‘publieke handelingen van het gouvernement’. Blijkens het reglement van de landsdrukkerij stond de krant ‘onder directie van den Secretaris der Hooge Regering’, hetgeen bijvoorbeeld inhield dat deze alle inkomende advertenties en berichten vooraf moest goedkeuren. Er is sprake van een strenge preventieve censuur: de krant moest een dag voor verschijnen altijd ter goedkeuring worden aangeboden aan ‘Zijne Excellentie den Maarschalk en Gouverneur-Generaal, of die Hoogstdenzelve daartoe zal committeren’.

Medewerkers
Het reglement van de landsdrukkerij voorziet ook in instructies voor de redacteur, onder andere over de redactionele ingrepen die zijn toegestaan. Hij kreeg 40 procent van de revenuen van de krant.

Inhoud
Termorshuizen (2001) wijst op het belang van de Bataviasche Koloniale Courant, omdat hiermee de basis is gelegd voor het officiële staatsblad van Nederlands-Indië.
Het is een semi-officiële gouvernementskrant. Onder het titelblok staat telkens ‘Alle Akten van het Gouvernement, die in deze Courant geplaatst worden, zijn officieel’. De krant begint altijd met het gouvernementsnieuws en officiële regeringsdocumenten. Daarna volgen niet officiële nieuwsberichten uit Indië en Europa (met positief napoleontisch nieuws en vaak negatief gekleurde berichten over de Engelsen), zeetijdingen, familieberichten en advertenties. Termorshuizen merkt op dat er in de laatste afleveringen – Daendels was inmiddels opgevolgd door Jan Willem Janssens en de Engelsen rukten op – een dreigende sfeer is te proeven.

Relatie tot andere periodieken
Voorloper was het advertentieblad Vendu-Nieuws (1776-1809). Tijdens het Engelse interregnum kreeg de Bataviasche Koloniale Courant als opvolger de tweetalige Java Government Gazette (1812-1816).
Voor het nieuws in de Bataviasche Koloniale Courant werd geput uit de Koninklijke Courant (1807-1810), de Oprechte Haarlemse Courant (1796-1811), het Journal de l’Empire (1805-1814), de Morning Chronicle (1769-1865), The Sun (1801-1871) en de New York Gazette (1730-1821).

Exemplaren
¶ Leiden, Universiteitsbibliotheek: 1435 A 1
¶ Full text (zie krantenoverzicht van Delpher)

Bronnen
Staat der Nederlandsche Oostindische bezittingen, onder het bestuur van den gouverneur-generaal Herman Willem Daendels, ridder. luitenant-generaal, &c. in de jaren 1808-1811 (Den Haag 1814), nr. 41 (‘Reglement nopens de directie en administratie van ’s Lands-drukkerij’). – Hierin staan ook regels (incl. salarissen) met betrekking tot de Bataviasche Koloniale Courant.

Literatuur
¶ Adriënne Zuiderweg, ‘Nieuwsgaring in Batavia tijdens de VOC’, in: Tijdschrift voor Tijdschriftstudies #28 (december 2010), p. 108-126
¶ Adriënne Zuiderweg, ‘Oost-Indische nouvellen tijdens de VOC’, in: Indische Letteren 17 (2002), p. 11-21
¶ Gerard Termorshuizen, Journalisten en heethoofden. Een geschiedenis van de Indisch-Nederlandse dagbladpers 1744-1905 (Amsterdam/Leiden 2001), p. 34-39, 777-778

Rietje van Vliet