Bescheide Kerk-Hervormer (1772-1773)

Titelbeschrijving
De Bescheide Kerk-Hervormer.

Periodiciteit
Tweewekelijks blad. Aangezien een advertentie in de Middelburgsche Courant van 29 april 1773 meldt dat er ‘reeds 16 Nommers het Licht zien’, moet het blad eind 1772 voor het eerst verschenen zijn.
Het einde zal mogelijk ongeveer juni 1773 zijn geweest: er zijn niet meer dan 20 nrs. bekend. Misschien treedt er af en toe vertraging op: p. 40 wordt gezegd dat de betreffende aflevering later dan na de gebruikelijke 14 dagen verschenen is.

Bibliografische beschrijving
Uitgave in octavo.
Opbouw: VIII (Voorbericht, later beschouwd als eerste aflevering) + 120 pagina’s (nrs. 2-20). Elke aflevering heeft 8 bladzijden.
Het titelblok heeft titel en nummeraanduiding.

Boekhistorische gegevens
Het colofon van het voorbericht en de eerste afleveringen meldt: ‘Deeze Vertoogen zullen alle 14 dagen worden uitgegeven te Amsterdam by S. Van Esveldt, en te Utrecht by G.T. en A. van Paddenburg; en alomme’. Vanaf nr. 13 worden hier 20 verkoopadressen aan toegevoegd.

Inhoud
Het voorbericht stelt dat de titel evenzeer Verrezene Teelink had kunnen zijn, omdat deze met zijn Noodwendigh Vertoog (1627) veel heeft gedaan voor kerkhervorming. Dat wil zeggen: het overstijgen van het dogmatische, ten gunste van persoonlijke religieuze verdieping. De Middelburgse predikant Willem Teellinck (1579-1629) wordt wel de ‘vader van de Nadere reformatie’ genoemd.
Sindsdien hebben Lodenstein, de Zeedemeester der Kerkelyken (1749-1752) en de spectatoriale geschriften de juiste richting gewezen. De tegenwoordige kerk- en burgerstaat eisen vernieuwing van dat ideaal. De schrijver zal ‘na de omstandigheden in onze dagen’ proberen de juiste bewoordingen te vinden om de hervorming der zeden te bevorderen.
In de eerste afleveringen wordt gesproken over wat ‘hervorming’ betekende bij eerste reformators zoals Luther en Calvijn, en wat het is gaan betekenen bij bijvoorbeeld Labadie, Zinzendorf, de ‘Raizonnable biblianen’.
Vanaf nr. 5 wordt de blik op het heden gericht. Aan de orde komen de hervormingen die nodig zijn bij de levenswandel van predikanten, de stichtelijke redevoeringen, de kanseltaal, de catechisatie, de gezangen tijdens de eredienst.

Exemplaren
STCN 213645157

Literatuur
¶ Joris van Eijnatten, ‘Modestia, moderatio, mediocritas. De protestantse geestelijkheid in Nederland en de regulering van het publieke debat (1670-1840)’, in: Tijdschrift voor Geschiedenis 117 (2004), p. 26-44.

André Hanou