Britsche, of Hedendaagsche Staatkundige (1780-1781)

Titelbeschrijving
De Britsche, of Hedendaagsche Staatkundige, behelzende politieke en andere reflectien over den tegenwoordigen toestand van Europa; den oorlog van Engeland met deszelfs volkplantingen in Amerika, met Vrankryk, Spanje en de Vereenigde Nederlanden, benevens andere merkwaardige byzonderheden, als levensschetzen van aanzienelyke en andere persoonen en verdere Leerzaame en zedekundige bedenkingen.
Vanaf nr. 9 (9 januari 1781) onder de titel: De Hedendaagsche Staatkundige.

Periodiciteit
Van dit weekblad zijn 12 afleveringen bekend, verschenen van 4 december 1780 t/m 19 februari 1781. Meer zal inderdaad niet verschenen zijn, gezien de inhoudsopgave behorend bij het geheel.
Het verscheen op maandag, blijkens de colofon op p. 8: ‘Deeze Vertoogen worden alle Maandagen uitgegeeven te Amsteldam, by G. Bom […] en verder by de Boekverkopers in de Nederlandsche Steden’.

Bibliografische beschrijving
Elke aflevering is gedateerd en bevat 8 pagina’s in octavo, met uitzondering van de laatste aflevering (nr. 12): 4 pagina’s. Elke aflevering begint met titel, nummeraanduiding en datum.
De gebundelde uitgave heeft naast de verzamelde afleveringen (92 pagina’s) een voorwerk van 4 pagina’s. Dit bevat een titelpagina, een motto uit Vergilius (‘Liever vrede dan oorlog’) en een ‘Inhoud der vertoogen’.

Boekhistorische gegevens
Het impressum luidt: ‘Te Amsterdam, By G. Bom en Zoonen, Boekverkopers in de Molsteeg’.
Op 5 maart 1781 adverteert de uitgever in de Leydse Courant dat het geheel, met titel en inhoudsopgave, te koop is voor 18 stuivers.

Medewerkers
Als al dan niet fictieve medewerkers en schrijvers van ingezonden brieven figureren achtereenvolgens: Xenophon, Amphion, Plato, A.B., Pyrrhus, Engelschman, Cato Major, Pax, K.L., B.C., en Heremyt.
Men vindt daarnaast een brief door Linguet uit de Bastille geschreven, gedateerd 7 november 1780 (p. 46-47).

Inhoud
De redactie stelt in het begin (p. 1) dat men ‘tot het opstellen van dit Geschrift, de beste Engelsche Nieuwspapieren [wil] gebruiken’. Deze Britse aandacht, of het belang dat men in de Nederlandse republiek heeft bij de ontwikkelingen in Groot-Brittannië, leidt dan ook tot een keuze van teksten over bijvoorbeeld de gewapende neutraliteit, de eventuele verzoening Amerikanen-Britten, de politieke lijn van Rusland, opvattingen in redevoeringen in het Britse parlement.
Daartussen vindt men stukken van meer algemene aard, bijvoorbeeld over de veranderlijkheden in dit leven. Dit alles wordt aangevuld met korte biografieën van merendeels Britse personen, zoals Lord George Gordon, admiraal Karel Hardy, Ambrosius Borcley, vice-admiraal Byron. Al deze stukken hebben een gemiddelde lengte van een viertal pagina’s en lijken vrijwel altijd uit het Engels vertaald te zijn.
Wanneer de Vierde Engelse Oorlog een feit geworden is, geeft dat blijkbaar aanleiding tot zorg. Nr. 9 begint met een ‘Voorbericht aan den Leezer’ waar men stelt: toen wij begonnen, schenen de Engelsen nog enigszins onze bondgenoten, maar nu zijn wij aangevallen. Reden om vanaf heden een nieuw titel aan het blad te geven: De Hedendaagsche Staatkundige.
Mogelijk is de oorlogssituatie of de problematisch geworden toevoer van Britse bladen reden geweest om het blad te beëindigen. In nr. 12 vindt men slechts één biografie.

Exemplaar
Leiden, Universiteitsbibliotheek: THYSPF 15750

Literatuur
G. van Rijn, De Rotterdamsche Librye nr. 10 (februari 1892), p. 78.

André Hanou