Brugsche Gazette (1795-1811; 1814-1817)

Titelbeschrijving
De Brugsche Gazette.
Titelvarianten:
¶ Een maand na de herintroductie op 28 februari 1814 kreeg de krant een nieuwe naam: Gazette van Brugge en van het Departement van de Leie (vanaf 18 maart 1814). Mogelijk was dit om verwarring met de concurrerende Nieuwe Gazette van Brugge te voorkomen.
¶ Op 6 oktober 1815 werd de naam wegens staatkundige omvormingen gewijzigd in: Gazette van Brugge en van de Provincie West-Vlaanderen. Ook daarna zou de titel nog enkele malen (kleine) wijzigingen ondergaan.

Periodiciteit
De eerste aflevering verscheen op 23 juni 1795, toen de Fransen het in Vlaanderen weer voor het zeggen hadden. Drie maal per week kwam de krant van de persen. Tot 1804 was de gazette het enige Brugse nieuwsblad. De courantier moest weinig hebben van de republikeinse kalender. Pas op 11 april 1798 werd de gregoriaanse tijdrekening vervangen door de republikeinse. Vanaf september 1800 keerde de gregoriaanse datum, zij het tussen haakjes, terug in het titelblok. Vanaf februari 1803 was de republikeinse telling verdwenen.
Van 21 december 1807 tot 1 februari 1808 mocht de krant niet verschijnen. Het verbod op Nederlandstalige kranten en de plicht om op te gaan in het tweetalige Journal du Département de la Lys (1811-1814) had als gevolg dat de Brugsche Gazette na 17 mei 1811 ophield te bestaan. Maar nadat de Fransen op 28 februari 1814 uit de stad waren weggetrokken, begon Bogaert opnieuw met zijn Brugsche Gazette. Vanaf die datum stond bij de titel enige tijd vermeld: ‘dry jaeren gesupprimeert door het fransch gouvernement’.
Nog voordat er op het Congres van Wenen (1815) officieel was besloten tot oprichting van een Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, waarin de Zuidelijke Nederlanden werden opgenomen, verscheen de krant ‘met autorisatie van Z.K.H, den Prins Souvereyn der Vereenigde Nederlanden’ (vanaf november 1814). Vanaf 22 maart 1815 heette het ‘met autorisatie van Zijne Majesteyt den Koning van de Nederlanden’. In de krant zelf liet de courantier zich enthousiast uit over de beslissing te Wenen.

Bibliografische beschrijving
De krant werd tot 17 mei 1811 gedrukt in groot kwarto. Na de herintroductie in 1814 werd de gazette in folioformaat gedrukt. De broodtekst staat in twee kolommen (behalve p.1 van het openingsnummer). Ook de bekendmakingen (advertenties) zijn opgemaakt in twee kolommen; in de marge overlangs staan ze in drie kolommen weergegeven.

Boekhistorische gegevens
Drukker en uitgever van de krant was Joseph Emmanuel Bogaert (1752-1820) uit Brugge. Hij werkte blijkens zijn impressa vanaf januari 1795 met zijn zoon Daniel: ‘Uyt de Drukkery van de Brugsche Gazette, by J. Bogaert en Zoon, in de Kuypers-straet’. Bogaert was ook ‘extraordinairen drukker der stad en het arrondissement’. Vanaf begin 1796 was hij drukker van het Leiedepartement; dat bleef hij tot 1800.
De abonnementsprijs bedroeg 12 permissieschellingen per trimester; de losse verkoopprijs was 2 oorden per nummer. Na de herintroductie, vanaf 28 februari 1814, betaalde de abonnee 35 stuivers per trimester. Dit bedrag werd op 11 mei 1814 verhoogd naar 44 stuivers per trimester (zegelrecht).
Het besluit van de soevereine prins d.d. 23 september 1814 ‘betrekkelijk de vrijheid van drukpers en de regeling van de boekdrukkerij, de boekhandel en de dagbladen’ (art. 14) bepaalde dat kranten minimaal 300 abonnees moesten hebben om te mogen voortbestaan. Dit was wat de Brugsche Gazette betreft blijkbaar het geval.

Inhoud
Eind juni 1794 was aan de tweede Oostenrijkse restauratie een einde gekomen en hadden de Fransen weer bezitgenomen van de stad. Anders dan bij de bezetting in 1792-1793 werd deze keer het ‘département de la Lys’ een geïntegreerd onderdeel van de Franse Republiek.
Onder het Franse bewind was sprake van strenge censuur. Daarom beperkte Bogaert zich in zijn Brugsche Gazette noodgedwongen tot beurs- en havenberichten, marktprijzen, notariële en handelsaankondigingen, overheidsbenoemingen, en verordeningen van het departementaal en gemeentelijk bestuur. Het lokale nieuws bestaat grotendeels uit verslagen van feestelijke gebeurtenissen, verkopingen, processen, echtscheidingen en faillissementen.
Van de Abeele (1985) vermoedt dat bepaalde militante pro-Franse artikeltjes door de overheid waren gedicteerd of ingezonden. De overheid zag erop toe dat officiële teksten in het Frans werden gepubliceerd, maar kon niet voorkomen dat de courantier ze ook in het Nederlands afdrukte. Ook in de Brugsche Gazette getuigde Bogaert van zijn streven tot behoud van de moedertaal.
Bogaert behoorde inmiddels tot de gematigde revolutionairen, het kamp der traditionalisten. In het algemeen wordt objectief – dat wil zeggen: niet vijandig – geschreven over de landen waarmee Frankrijk in oorlog was. Ook bevat de Brugsche Gazette nauwelijks tot geen enthousiaste artikelen over de radicale, jacobijnse machthebbers in Parijs. Wel is Bogaert duidelijk over wapenstilstanden en vredesakkoorden: die juichte hij van harte toe. Hij was aanvankelijk een bewonderaar van de ‘held van de eeuw’, Napoleon, maar later verafschuwde hij de ‘Corsikaenschen bandiet’.

Relatie tot andere periodieken
Concurrent was Den Vriend van ’t Vaderland (1797) van Frans van Eeck, die zich door middel van de ondertitel Nieuwe Brugsche Gazette ten opzichte van zijn rivaal wilde positioneren.
De directe voorloper van de Brugsche Gazette is het jozefistische Brugsch Nieuwsblad (1793).
De Brugsche Gazette werd op last van het Franse regime enige jaren vervangen door het tweetalige Journal du Département de la Lys (1811-1814). Daarna keerde de titel terug in het Brugse medialandschap. Maar in 1817 wijzigde de titel in de Gazette van de [der] Provincie van West-Vlaanderen en der stad Brugge (1817-1845). Deze titel zou tot halverwege de negentiende eeuw voortbestaan en in handen blijven van de familie Bogaert. Daarna werden de drukkerij en uitgeverij overgedaan aan andere Bruggelingen. Ook de krant zelf werd een aantal malen in een nieuw jasje gestoken. In zekere zin kan het Brugsch Handelsblad (begonnen in 1906) worden gezien als een vervolg op de Brugsche Gazette; dit Handelsblad bestaat nog steeds als regionale titeluitgave van de Krant van West-Vlaanderen.

Exemplaren
¶ Brugge, Openbare Bibliotheek (Erfgoed Brugge): TS 271555
Full text

Literatuur
¶ A. Van den Abeele, ‘Drukker-uitgever Joseph Bogaert (1752-1820) of de standvastige taalijveraar’, in: Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis 16 (1985) 1-2, p. 25-86
¶ R. van Eenoo, De pers te Brugge: 1792-1914. Bouwstoffen(Leuven/Parijs 1961), p. 55-68
¶ P. Verhaegen, ‘Essai sur la liberté de la presse en Belgique durant la domination française (1792-1814), in: Annales de la Société d’Archéologie de Bruxelles 6 (1892) en 7 (1893).

Rietje van Vliet