Commissionaris der Geleerden (1762)

Titelbeschrijving
Commissionaris der Geleerden, Amptenaaren, Kooplieden, Factoors, Fabriqueurs, Zeevaarende, Krygs-Luiden, Konstenaars, Boeren, Winkeliers en Ambagts-Lieden. Beneffens eene Beschryving der Producten en Handel-Plaatzen.  

Periodiciteit
Van dit maandblad verscheen de eerste aflevering in januari 1762, blijkens advertenties in de Leydse Courant op 19 en 24 februari 1762. De enig bekende, bewaard gebleven aflevering is gedateerd ‘Maandag den 3 May 1762’. Later wordt ook geadverteerd voor het julinummer.

Bibliografische beschrijving
De tekst, in octavo, heeft een titelpagina, plus een tekstdeel gepagineerd 223-284. Het titelblok geeft ‘Commissionaris der geleerden, enz.’ en de datum.

Boekhistorische gegevens
Het blad verscheen bij de Erven de Weduwe Jacobus van Egmont, en kostte blijkens de advertenties 5 stuivers. Het zou regulier

elken eersten Maandag in de Maand vervolgens uitgegeeven en schoon een half of heel Blad Papier meer besloeg tegens dezelve Prys betaald worden […]. Zyn te bekomen by deze Boekverkoopers: J. van Lee te Haarlem, R. Visser te Leyden, E. de Haan en O. van Thol in ’s Hage, Voorstad te Schiedam, Maronier, Kentlink, van Bezoyen, D. Vis en D. Vis Junior te Rotterdam, Wittigh en Blussé te Dordrecht, Wed. Mandelgreen, A.L. Callenfels en Taillefert te Middelburg, Broedelet, Oudemeyer en van der Weyde te Utrecht, de Vry te Gouda, Schooneveld te Saandam, Wed. Beukelman en Brinkink te Hoorn, Maagh te Alkmaar en Horneer te Gorinchem.

Inhoud
De zinspreuk van dit blad is blijkens de titelpagina: Geen Geld, Geen Vrienden.
De hierboven genoemde advertentie schetst als doel:

Dit Werkje is geschikt om aan ieder een Denkbeeld te geeven van alle voorkomende Zaaken, Producten, Handel Plaatsen, Geheimen, of wat in de t’Zamen Leeving voorkomt. Alles geschikt om genoegen te geeven: Onder de Zinspreuk: Geen Geld, geen Vrienden.

De aflevering begint met adviezen over wat te zaaien in de maand mei. Zaad van anjelieren bijvoorbeeld mag absoluut niet vóór de tiende geplant worden. Over twaalf punten verdeeld krijgt men informatie over soorten wormen; aluin, lupine, lavendel en vergelijkbare kruiden; terwijl men tussendoor recepten vindt voor huismiddeltjes. In deze rubriek, alsook in de hierna volgende, vindt men naast dit alles op de meest onverwachte plaatsen informatie van geheel andere aard, bijvoorbeeld over Brazilië (later over, willekeurig gekozen: muizen, Borneo, bevers, Egypte).
De volgende afdelingen hebben kopjes: ‘heilzaame ingrediënten’, ‘Oliëteiten’, en ‘Verhandeling over de bloemen’. Hierna volgen nog: ‘Van de medicinale gewigten en maaten’ en een ‘Aanwyzer van woorden, zaken, producten en handel-plaatzen’ waarvan de functie totaal onduidelijk is.
Hiermee is de eigenlijke aflevering blijkbaar beëindigd, want er volgt een opmerking over een na te plaatsen tekst. Dat blijkt te zijn het ‘Schat-boek der distelateurs’ waarin allerlei recepten, onder andere voor het maken van ‘Rinsze Genever’. Men besluit met te zeggen dat dergelijke aanhangsels in de toekomst méér geplaatst zullen worden.
Deze aflevering lijkt een mengsel te zijn van een huisapotheek, een herbarium en een leeggeschudde aardrijkskundige encyclopedie voor scholieren.

Exemplaren
STCN 324990863
¶ Den Haag, Koninklijke Bibliotheek: 444 L 25
¶ Full text nr. mei 1762

André Hanou
update 5-5-2023