Dagelyksche Verkeeringen met God (1776-1777)

Titelbeschrijving
Dagelyksche Verkeeringen met God in de Morgen en Avond-Uuren; door Christoph. Christiaan Sturm, Predikant te Maagdenburg, en J.F. Tiede Predikant te Schweidnitz, en Opziender der Schoolen aldaar. Uit het Hoogduitsch vertaald door Ludolph Godlieb Cordes, Leeraar der Luthersche Gemeente te Zwoll.

Periodiciteit
Maandblad, blijkens Cordes’ voorbericht (gedateerd 8 oktober 1776) voorafgaand of toegevoegd aan de eerste aflevering:

Elke Maand zal als een Stuk byzonder uitgegeeven worden; en drie Stukken of Maanden zullen een bekwaam Boekdeel uitmaaken. En indien ’er geene hinderpaalen komen, zal men trachten den Christelyken Leezer alle Maanden een Stukje te leeveren.

Voor nr. 1 wordt geadverteerd in de Leydse Courant van 18 november 1776. Daarna lijkt de productie redelijk op schema gebleven te zijn, zij het wat vertraagd (nr. 3 in Leydse Courant 28 april 1777, nr. 7 in Groninger Courant 11 november 1777).
De afleveringen zijn gebundeld in vier delen.

Bibliografische beschrijving
Uitgave in octavo.
Deel 1 bevat XII + IV (een voorbericht dat gezien de datering, 8 oktober 1776, bij of vlak voor de eerste aflevering is verschenen) + 558 doorgenummerde pagina’s. Het voorwerk bevat een titelpagina die (zoals ook bij latere delen het geval is) de titel heeft, gevat in een guirlande, en met een vignet; een opdracht aan Sophia Dorothea gravin van Heiden Hompesch (gedagtekend door Cordes, Zwolle 10 maart 1773); en de inhoud van het eerste deel. Het vignet, ‘Th. Koning, fecit’, toont een landschap met een naar de hemel opziende vrouw vóór een rokend altaar. Op de achtergrond een tempel op een heuvel, en een opkomende (dalende?) zon. Op de voorgrond een klassiek brandend lampje, en twee boeken: vermoedelijk het Oude en Nieuwe Testament.
De volgende delen hebben respectievelijk VIII + 536, VIII + 556, VIII + 590 pagina’s, waarbij het voorwerk steeds titelpagina en inhoudsopgave bevat.
Deze delen omvatten steeds drie maanden. Elke maand heeft een aparte titelpagina, bijvoorbeeld vermeldend: ‘De maand Januarius’. Elke dag heeft een titelblok in de trant van ‘Den 1ste Januarius’. Zo’n dag biedt twee beschouwingen, onder de kopjes ‘’s Morgens’ en ‘’s Avonds’.

Boekhistorische gegevens
De titelpagina van deel 1: ‘Te Amsterdam Bij Gerrit Bom 1776’. De delen 2-4 hebben 1777 als jaartal.
Genoemde advertentie voor nr. 1 geeft meer dan veertig verkooppunten op. In alle advertenties wordt als prijs van een aflevering opgegeven: 16 stuivers.
Voor deel 3 verscheen een bericht van intekening, verkrijgbaar bij de Amsterdamse verkopers A.D. Sellschop en P. Huart.
In 1809 verscheen een tweede druk bij O.J. van Paddenburg te Utrecht.

Medewerkers
De oorspronkelijke auteurs STURM (1740-1786) en TIEDE (1732-1795) vindt men met hun kwalificaties reeds in de titel vermeld; evenals de vertaler CORDES (1740-1827).

Inhoud
Het doel van de uitgave, blijkens het voorbericht in deel 1: ‘De stichting der Christenen is het oogmerk, waartoe deeze korte vertoogen in de Nederduitsche taal verschynen’. Men moet bijvoorbeeld zo’n vertoog in de ochtend lezen ‘om den inhoud daarvan den geheelen dag in ’t geheugen te houden’.

De vrucht hiervan zal zyn, dat wy met dankbaarheid aan God denken, en dat Jesus, onze Middelaar […] ons by de beschouwing van zyn aangebragte Verzoening en Goddelyke Weldaaden, hoe langs hoe dierbaarder word.

Deze opmerkingen maken al duidelijk dat de overwegingen zich eerder bewegen binnen de christelijke doctrine, dan binnen de fysicotheologische traditie waarin eerder de grootheid Gods uit de natuur beschouwd wordt. Zodat een conclusie van zo’n meditatie bijvoorbeeld geformuleerd wordt als:

Ik heb de drie vierde gedeeltens van dit Jaar slecht besteed; daarover heb ik een ernstig berouw. Maar het laatste vierde gedeelte, zo ik het doorleef, zal beter besteed worden. Want ik zal, gelyk een stervende, die na de klok vraagt, den tyd met deugd uitkoopen. Overaltegenwoordige God! gy hebt deeze myne belofte toch gehoord? (30 september 1776)

Het voorbericht noemt als oorspronkelijke tekst van deze meditaties: de Unterhaltungen mit Gott in den Morgenstunden, auf jeden Tag des Jahres, door Sturm (1768), en Unterhaltungen mit Gott in den Abendstunden, auf jeden Tag des Jahres, door Tiede (1775). De verwachting wordt uitgesproken dat deze teksten in de toekomst nog aangevuld zullen worden met Verkeering met God in byzondere gevallen en tyden, door de Maagdenburgse predikant J.F. Feddersen. Deze zouden echter pas 1790-1791 verschijnen bij H. Keyzer te Amsterdam.

Exemplaren
¶ Amsterdam, Universiteitsbibliotheek: O 61-8541 t/m 8544
¶ Amsterdam, Universiteitsbibliotheek: KVB CAHAIS 1780-1786:15 (bericht van intekening)
¶ Full text deel 2 (april 1777) en 2e druk (1809)

André Hanou