Deensche Spectator (1747-1748)

Titelbeschrijving
De Deensche Spectator, of, Zedekundige Vertogen.

Periodiciteit
Hoewel het woord ‘spectator’ in de titel een tijdschrift doet vermoeden, is de Deensche Spectator dat beslist niet. Het werk werd in Nederland in 2 delen, in 1747 en 1748, uitgegeven. Sommige afleveringen (‘vertogen’) beginnen bovendien op de versozijde van een pagina.
Niettemin wordt het in de historiografie dikwijls geschaard onder de tijdschriften; vandaar dat er een lemma aan is gewijd.

Bibliografische beschrijving
Het werk bestaat uit 2 delen in octavo, elk met een eigen inhoudsopgave.

Boekhistorische gegevens
‘Te Amsterdam, By Steeve van Esveldt, In de Beurssteeg’.
Prijs: 18 stuivers (Oprechte Haerlemsche Courant van 14 februari 1747).

Medewerkers
De titelpagina meldt dat het werk geschreven is door ‘den baron Lodewyk Holberg, Assessor Consist. & Professor Publ. in de Koninglyke Universteit te Coppenhagen’ en dat het ‘uit het Hoogduitsch [is] vertaalt’.

Inhoud
De Deensche Spectator is de eerste Nederlandse vertaling van Moralske Tanker (1744), geschreven door Ludvig HOLBERG (1684-1754). Voor deze vertaling is gebruik gemaakt van Ludwig Holbergs Moralische Abhandlungen (1744) of van de geautoriseerde Duitse vertaling door Elias Kaspar Reichard, Ludwig Holbergs Moralische Gedanken (1744; 2dr. 1753).
In deze Nederlandse vertaling is het Duits-Deense origineel niet consequent gevolgd.
De uitgever beschrijft de spectator in de Oprechte Haerlemsche Courant van 14 februari 1747 als volgt:

behelzende Verhandelingen over gewichtige Stoffen, als over de Misslagen, die in het onderwys der Jeugd begaan worden; over de dagelykse verwisseling of beurtelingse Oeffeningen van Godvrugt en Godloosheyd onder de meeste Menschen, over de Ketters, en Atheïsten, en wie daar voor te houden zyn; over de feylen, die door den yver begaan worden; over de waare en ingebeelde gelukstaat der Menschen; over ’s Menschen onkunde ten aanzien van God en zyn Wezen en van de vereystens, inzonderheyd in den Gebede verzuymt en nochtans in acht behooren genomen te worden; over de ydelheid van de navorsing der dingen, die Ziel en Geest genaamt worden; over het onderscheyd in de Zonden en Ongelykheyd der Straf; over de oorzaaken van de oploopendheyd en zwakheden der Geestelyken en Geleerden; over den staat des Huwelyks, en andere weetenswaardige Onderwerpen […]

Relatie tot andere periodieken
In 1754 verscheen een nieuwe Nederlandse vertaling van de Moralske Tanker, deze keer niet via het Duits maar rechtstreeks uit het Deens: De Deense Wysgeer. In het voorbericht van deze uitgave heeft de uitgever geen goed woord over voor de Deensche Spectator. Deze eerste vertaling was hier en daar onbegrijpelijk, hetgeen te wijten was ‘aan de onkunde van den hoogduitschen Vertaler’. Een verwijzing volgt naar de Republyk der Geleerden, of Boekzaal van Europa van mei-juni 1747.

Exemplaren
STCN 173999549
¶ Full text deel 1 en deel 2

Literatuur
¶ Saskia Ferwerda, Holberg en Holland (Zutphen 1950)
¶ H. Logeman, ‘Een raadsel in de Nederlandse Holberg-bibliografie’, in: Het Boek 11 (1922), p. 9-20.

Rietje van Vliet