Titelbeschrijving
De Deense Wysgeer; zynde een grondig, of Wysgerig Onderzoek van de Deugden en Gebreken der Menschen. Waar in aangetoont word Hoe de zelve door Onkunde, Vooröordeel, of Gewoonte, dikwils met elkander verwart, en de eene voor de andere genomen worden; mitsgaders de Oorzaken, waar uit die voortkomen.
Periodiciteit
Anders dan het origineel is de Deense Wysgeer geen periodiek blad. De ‘vertogen’ zijn achter elkaar gezet en uitsluitend in de vorm van een deel 1 en deel 2 uitgekomen. Deze delen werden tegelijk te koop aangeboden (advertentie Leydse Courant 11 september 1754).
Aangezien het werk hier en daar als ‘spectator’ en dus als tijdschrift wordt opgevat, wordt de titel hier kort besproken.
Bibliografische beschrijving
Uitgave in octavo.
Deel 1 bevat XLVI + 236 doorgenummerde bladzijden, met 39 vertogen. Het voorwerk bevat titelpagina, een opdracht door T. Bliek aan Jan Stockelaar, een bericht van de boekverkoper (= Bliek) aan de lezer, de voorrede van de auteur (= Holberg), en een ‘Korten inhoud der vertogen’.
Deel 2 bevat IV (french title, titelpagina) + 280 doorgenummerde bladzijden, met 39 vertogen.
Boekhistorische gegevens
Titelpagina’s: ‘Te Amsterdam, By Tjeerd Bliek, Boekverkoper op de Lelygraf 1754’. Volgens genoemde advertentie was de prijs voor beide delen samen: ƒ 1:10.
Een tweede editie van de Deensche Wysgeer kwam uit in 1765 te Amsterdam, bij F. de Kruyff en A. van der Kroe, in twee delen (XXXXIV +236, IV+280 pagina’s). Deze editie werd besproken Republiek der Geleerden 1765-II, p. 367-373, en de Vaderlandsche Letteroefeningen 1766-I, p. 442-447.
Medewerkers
De titelpagina meldt dat het werk ‘Op eene Zedekundige, Ernstige en Boertige Wyze, Scherpzinniglyk beschreven [is] door den beroemden Heere Lodewyk Baron van Holberg […]’. Als extra aanprijzing wordt eraan toegevoegd dat het ‘om deszelfs algemene nuttigheid uit het oorsprongkelyk Deens [is] vertaalt’.
Het is een vertaling, rechtstreeks uit het Deens, van de Moralske Tanker (vert. Zedekundige gedachten) uit 1744, geschreven door de Deense schrijver Ludvig HOLBERG (1684-1754). Van de vermoedelijke vertaler, Tjeert BLIEK, is slechts bekend dat hij als boekverkoper te Amsterdam werkzaam was in de periode 1743-1781. Mogelijk was hij remonstrants, gezien de uitgaven in zijn fonds.
Inhoud
Spectator.
De essays bevatten vaak een stelling die bewezen moet worden. In sommige opzichten was Holberg zijn tijd ver vooruit, bijvoorbeeld wanneer hij schrijft dat het een grote verspilling is wanneer de helft van de mensheid – de vrouwen – niet in staat is zich vrijelijk te ontplooien. Tolerantie staat bij hem voorop. Vreemde culturen en religies veroordeelt hij niet.
Relatie tot andere periodieken
In het voorbericht van de boekverkoper schrijft Bliek dat de Deensche Spectator (1747-1748) ‘nu ten naaste by uitverkogt’ is, hetgeen hem de gelegenheid geeft een nieuwe vertaling aan te bieden, zeer verschillend van de eerste ‘niet alleen in Cierlykheid van styl, maar ook in juistheid om de gedachten des schryvers wel te treffen’.
Die eerste vertaling was hier en daar onbegrijpelijk, te wijten ‘aan de onkunde van den hoogduitschen Vertaler’. In de nieuwe vertaling, de Deensche Wysgeer, zijn ‘de Vertogen op veele plaatsen besnoeit, en […] daar door kragtiger gemaakt’.
Exemplaren
¶ STCN 161525075 (editie 1754) en STCN 343676370 (editie 1765)
¶ Full text deel 1 en 2 (1754) en deel 1 (1765)
Literatuur
¶ S. Ferwerda, Holberg in Holland (Zutphen 1939), p. 142-156
¶ P.J. Buijnsters, Spectatoriale geschriften (Houten 1991).
André Hanou
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.