Diemer- of Water-Graafs-Meersche Rouw-Courant (1783)

Titelbeschrijving
Diemer- of Water-Graafs-Meersche Rouw-CourantBy gelegenheid van deszelfs al lang verwagte Overleyden: de geen die GOSSE wou berispen, moet nu zyn eigen Foute gispen.
Nr. 1 heeft een afwijkende titel: Rouw Courant over het Verbieden der Diemer- of Water-Graafsmeerse Courant.

Periodiciteit
De periodiek begon op donderdag 7 augustus en kent na nr. 1 nog drie ongedateerde, maar wel in augustus verschenen afleveringen. De nummering, de min of meer gelijkluidende titel en de opzet geven aan dat de reeks bedoeld is als één periodiek.

Bibliografische beschrijving
De opmaak is die van een krant: een half vel folio (de achterzijde is niet bedrukt), tekst in twee kolommen en bovenaan een titelblok met ‘wapen’. Aan weerszijden van dit titelvignet, van boven naar beneden: jaartal en nummer; titel over drie regels; colofon; dag en datum. Het titelvignet is van nr. 1 een houtsnede met in rechthoekig kader een geraamte met zeis en zandloper. Het titelvignet van de nrs. 2-4 is een gevleugelde zandloper (verwijzend naar de zwaan met gespreide vleugels in het wapen van de Watergraafsmeer) bovenop een staarogende doodskop.
De nrs. 2-4 hebben onder het titelblok telkens een tweeregelig motto: ‘De geen die GOSSE wou berispen, / Moet nu zyn eigen Foute gispen.’ (nr. 2); ‘Van Brussel, Koning en Verlem, / Zyn Amsterdam uit, dat geeft klem.’ (nr. 3); ‘Schoon gy Requesten Presenteerd, / Uw Krant word nooit gepermiteerd’ (nr. 4).

Boekhistorische gegevens
Het fictieve impressum op nr. 1 luidt: ‘Gedrukt op Oostenburg, in de Byltjesdrukkery’. Onder het titelblok staat: ‘Word Uitgegeeven te Amsterdam, en Alöm in de meeste Buitesteden’. Oostenburg is een van de Oostelijke Eilanden te Amsterdam, bolwerk van orangistische scheepsbouwers.
De overige drie afleveringen kennen het volgende impressum: ‘Te Amsterdam, by J. Verlugt’. Met onder het titelblok nog eens: ‘Word Uitgegeeven by Jan Verlugt, in de Warmoes Straat’. Over deze Verlugt is niets bekend; het betreft waarschijnlijk een fictieve naam.

Medewerkers
De Rouw-Courant wordt toegeschreven aan de patriotse broodschrijver Nicolaas HOEFNAGEL (1735-1784). Of hij ook de auteur is van de nrs. 2-4, is twijfelachtig.

Inhoud
Nr. 1 is een parodie op orangistische kranten. De korte nieuwsberichten doen op satirische wijze verslag van het gejuich waarmee het nieuws over het verbod werd ontvangen. Blije orangisten zouden bijvoorbeeld een Te Deum hebben gezongen voor het huis van de uitgevers.
De nrs. 2-4 kunnen gezien worden als een parodie op nr. 1. Ze bevatten persoonlijke aanvallen op de drukker (Harmanus Koning), uitgever (Jan Verlem) en redacteur (Theodorus van Brussel) van de Diemer- en Watergraafs-Meersche Courant. Het krantennieuws wordt in gevarieerde, satirische vormen – ingezonden brieven, grafschrift, advertenties, opsporingsbericht, toespraak – opgedist.

Relatie tot andere periodieken
Aanleiding van de Rouw-Courant is het verbod van de Diemer- en Watergraafs-Meersche Courant op 5 augustus 1783. Voortzetting van: Rouw Courant over het verbieden der Diemer- of Water-graafsmeerse courant (1783).

Exemplaar
Den Haag, Koninklijke Bibliotheek: pflt. 20460-20463

Literatuur
¶ T. Jongenelen, ‘Gehaat bij vriend en vijand. De patriotse drukker Harmanus Koning’, in: Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman 28 (2005), p. 25-47
¶ W.P. Sautijn Kluit, ‘De Noordhollandsche-, Diemer of Watergraafsmeersche courant, en beide Nederlandsche couranten’, in: Nijhof’s Bijdragen voor Vaderlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde, Nieuwe Reeks, deel 6, p. 365-409.

Rietje van Vliet