Diemer- of Watergraafsmeersche Courant (1795)

Titelbeschrijving
Diemer- of Watergraafsmeersche Courant.
¶ Met ingang van 5 mei 1795 (nr. 37): Bataafsche Volks-Courant, voorheen Diemer- of Watergraafs-Meersche Courant.

Periodiciteit
Op grond van de getraceerde exemplaren moet nr. 1 verschenen zijn op 10 februari 1795, vlak na de intocht van de Fransen in de Republiek. Het laatst bewaard gebleven nummer dateert van 23 mei 1795. Hoe lang de krant daarna heeft voortbestaan, is onduidelijk (in ieder geval niet na 1796).
De Diemer- of Watergraafsmeersche Courant verscheen drie maal per week, op dinsdag, donderdag en zaterdag.

Bibliografische beschrijving
De krant is een half vel folioformaat, aan weerszijden in twee kolommen bedrukt. Het titelblok op 5 mei 1795 (nr. 37) bevat aan weerszijden van het titelvignet: jaartal en volgnummer; titel; verschijningsdagen (‘Wordt regulier uitgegeven des Dingsdags, Donderdags en Saturdags’); dag en datum.
Boven het titelblok staat ‘Vryheid, Gelykheid, Broederschap’; onder de datum ‘Het eerste Jaar der Bataafsche Vryheid’. Het titelvignet is identiek aan dat van de Diemer- of Watergraafs-Meersche Courant (1781-1783). De letters WGM op het wapenschild voor de zwaan hebben in nr. 37 plaatsgemaakt voor de tekst ‘Bataafsche Volks-Courant’.

Boekhistorische gegevens
Aanvankelijk luidt het impressum op de achterzijde: ‘Ter Drukkery van J.W. Smit & Comp. in de Diemer- of Watergraafs-Meer’. Het titelblok vermeldt dan tevens: ‘Wordt uitgegeven te Amsterdam by J.W. Smit, op den Fluweelen Burgwal, by de Halsteeg’.
Op 5 mei 1795 verandert behalve de titel ook de colofon. In plaats van het impressum op de achterzijde staat nu:

Deeze Courant word Uitgegeeven: te Dordrecht by Blussé; Haarlem, Bohn; Delft de Vries; Leyden Herdingh; Gouda Buma; Amsterdam Smit; Rotterdam van Santen; Schiedam Bakker; ’s Hage Leeuwenstyn; Utrecht Terveen; Middelburg van Osch; Leeuwarden van Sligh; Zaandam Tolk; en in de verdere Nederlandsche Steden.

De Amsterdamse boek- en prentverkoper Jan Willem Smit was in 1793/94 eigenaar geworden van de drukkerij die ooit had toebehoord aan Harmanus Koning, de vroegere drukker van de Diemer- of Watergraafs-Meersche Courant (1781). Konings erfgenaam Matthijs Koon had het niet kunnen bolwerken, waarna er op de drukkerij beslag was gelegd. Intussen had Koon wel met compagnon Hanso Lemstra van Buma de Goudasche Courant (1791-1805) opgericht, een project waar Koon vermoedelijk reeds in april 1792 uit stapte. De Goudasche Courant kende gedurende haar hele looptijd J.W. Smit als uitgever (distributeur).
Op 5 mei (nr. 37) meldde Smit in zijn Diemer- of Watergraafsmeersche Courant (1795) dat de titel zich had gewijzigd en dat men zich met kopij of advertentieopgaven voortaan moest melden bij de Buma. De krant was kennelijk in handen gekomen van de Goudse courantier. Onder de titel Bataafsche Volks-Courant, voorheen Diemer- of Watergraafs-Meersche Courant heeft ze vermoedelijk nog slechts korte tijd voortbestaan (23 mei 1795 is de laatst bewaard gebleven aflevering). In de advertentie van de Goudasche Courant (30 december 1795), waarin Buma de samenvoeging van deze krant met de Diemer- of Watergraafsmeersche Courant per 1 januari 1796 aankondigt, wordt gesproken van ‘de voorheen DIEMERMEERSCHE COURANT’.

Inhoud
Patriotse krant. Gezien de connecties met de Goudasche Courant moeten courantier en redacteur behoord hebben tot de ultraradicale factie (unitariërs).

Exemplaar
¶ Amsterdam, Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG): PM 896 (de nrs. 8, 18 en 45)
¶ Den Haag, Koninklijke Bibliotheek: 1645 B 15 (nr. 37)

Literatuur
¶ T. Jongenelen, Gehaat bij vriend en vijand. De patriotse drukker Harmanus Koning’, in: Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman 28 (2005), p. 40-41
¶ W.P. Sautijn Kluit, ‘De Noordhollandsche-, Diemer of Watergraafsmeersche Courant, en beide Nederlandsche couranten’, in: Nijhof’s Bijdragen voor Vaderlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde, Nieuwe Reeks, deel 6, p. 408-409.

Rietje van Vliet