Droomende Pasquinus (1697)

Titelbeschrijving
De Droomende Pasquinus, Of Staatkundige Betrachtingen over De jegenwoordige verwarde Toestant der Wereld. Eerste verschyning [Tweede verschyning]. Aan alle curieuse en Staatkundige gemoederen tot verdere nadenkingh toege-eygent en mede gedeylt.

Periodiciteit
De verschijningsfrequentie wordt in de voorredenen van beide afleveringen niet duidelijk gemaakt. Aan het einde van nr. 1 (‘Verschyning’) wordt het vervolg aangekondigd, maar hierin schijnt vertraging te zijn opgetreden (nr. 2, p. 3). Het verschijnen van een eventueel nr. 3 wordt niet vermeld: nr. 2 eindigt met grote letters: ‘Eynde’.

Bibliografische beschrijving
De twee afleveringen in kwarto tellen respectievelijk 55 en 53 genummerde pagina’s (inclusief titelpagina). In beide afleveringen richt de schrijver zich door middel van een Voorreden tot de lezer (p. 3-4 resp. p. 3-6). Daarna volgt op een nieuwe bladzijde een fleuron, short title en de eigenlijke tekst van de periodiek.
Op de titelpagina prijkt de liggende torso van de verminkte Pasquinus, het ‘sprekende’ en commentaar leverende beeld te Rome (over de titel zie nr. 2, p. 5).

Boekhistorische gegevens
De titelpagina van beide afleveringen geeft een fictief impressum: ‘Tot Vryburgh, te bekomen by Jan Waarmondt. 1697.’

Medewerkers
Achter het pseudoniem van Pasquinus gaat Philipp Balthasar Sinold von Schütz schuil. Sinold VON SCHÜTZ (1657-1742) was op het moment dat hij het tijdschrift schreef privaatdocent te Leipzig.

Inhoud
In de Voorreden van nr. 2 spreekt de auteur zich uit over de doelgroep, die zich verder uitstrekt dan de geleerde wereld:

En derhalven is mijn ook niet onbekent, dat men my naar de hedendaagsche Zeeden-leere niet qualyk kan nemen dat ik […] my maar alleen met mijne goede Vrienden in dese vermakelijke bladeren heb willen verlustigen, vermits ik geen roem daarin soeke, dat ik mijne Traktaatjes op de Lijste onder de schriften der geleerde Luyden zoude vinden […]. (p. 3)

De tekst heeft betrekking op de komende vrede tussen het Duitse Heilige Roomse Rijk, Engeland, Denemarken, Zweden, het hertogdom Savoie, Spanje en de Nederlandse Republiek enerzijds en Frankrijk anderzijds (Vrede van Rijswijk, 1697).
Op satirische wijze woont Pasquino al dromend op de berg Parnas ontmoetingen bij tussen de god Apollo en achtereenvolgens paus Innocentius XII, Jacobus II met zijn ‘Lojolitische Lijfgarde’, en Lodewijk XIV. De positie van stadhouder Willem III als koning van Engeland komt veelvuldig ter sprake.
Het drietal wordt door Apollo bestraffend toegesproken. In de dromen figureren tevens veelvuldig Macchiavelli, Madame de Maintenon, en de biechtvader van Lodewijk XIV, Père La Chaise. Op zijn droomreis is Pasquino ook deelgenoot van andere gesprekken: over de krijgsverrichtingen, de kwestie van de Poolse troonopvolging, en bijvoorbeeld de bezetting van Savoie door de Fransen.
De tekst wordt afgewisseld met dichtregels en korte sententies.

Relatie tot andere periodieken
De Droomende Pasquinus is een vertaling van Des Träumenden Pasquini kluger Stats-Phantasien über den ietzigen verwirreten Zustand der Welt. Erste Erscheinung. Allen Curieusen und Staatsverständigen Gemüthern zu fernerem Nachdencken zugeeignet und übergeben (Freyburg, zu finden bey Johann Georg Wahrmund, 1697). Het werk is gedrukt te Leipzig bij Friedrich Groschuff. Het Duitse origineel telt drie afleveringen; er is ook een herdruk van bekend uit 1699.

Exemplaren
STCN 863304451 en STCN 863303463
¶ Full text nr. 1 en nr. 2

Rietje van Vliet