Echte Sterrenvoorzegkundige Brieven (1789)

Titelbeschrijving
Echte Sterrenvoorzegkundige Brieven, van den waereldberoemden Astrologist J.C. Ludeman, Behelzende ’s Mans Voorspellingen, over de Jaaren 1780, 1781, 1782, 1783, 1784, 1785, 1786, 1787, 1791 en 1792. Eerste verzameling. Naar het eigen Handschrift, onder een van des Atheurs Bloedverwanten berustende, uit het Hoogduitsch overgezet.

Periodiciteit
Het voorafgaande ‘Bericht aan den leezer’ van de vertaler (gedagtekend Haarlem, 18 maart 1789) suggereert dat deze uitgave, zoals de titelpagina al aangeeft, bedoeld is als eerste aflevering (‘verzaameling’) van een reeks brieven. Er wordt namelijk het fictieve verhaal opgehangen dat de vertaler een pakket had ontvangen van de heer Brutzstein, koopman te Haarburg (dus: de geboortestad van Ludeman).
Deze was in correspondentie gebleven met Ludeman, die hem af en toe in het Duits gestelde brieven met voorspellingen gestuurd had. Brutzstein was doende met een Duitse editie daarvan en wenste ook een Nederlandse uitgave. Maar, aldus de ‘vertaler’, het aantal brieven was vrij groot; daarom was goedgevonden ‘dezelve by Deelen uit te geeven, en […] in die order te laaten, waar in zy, door den Opsteller, aan zynen Vriend zyn toegezonden; hoewel de Jaaren niet achter den anderen volgen’. In deze eerste verzameling worden, aldus het Bericht, daarom nog slechts zoveel brieven gegeven dat de kopers een niet te dure uitgave hebben.
De ‘echte’ brief van Brutzstein, gedateerd 29 augustus 1788, wordt trouwens ook nog afgedrukt in het begin van het werk (p. 1-3).

Bibliografische beschrijving
Het werk bevat IV plus 132 pagina’s. In het voorwerk zijn opgenomen: de titelpagina en het Bericht aan den leezer.
De brieven zelf beginnen steeds met een titelblok waarin bijvoorbeeld ‘Tweede brief’ of ‘Algemeene schets’ staat. Daarbij zijn onderschriften gevoegd over de stand van de planeten en van de maan (zoals die was op het moment dat de voorspelling gedaan werd, betreffend het een of andere jaar), en met enkele planeettekens.

Boekhistorische gegevens
Het colofon op de titelpagina luidt:

Te Amsterdam, by J.B. Elwe, van der Kroe en Uilenbroek; Arnhem, Moeleman; Alkmaar, Hartemink; ’s Bosch, Palier; Dordrecht, Blussé, en van Braam; Leyden, Erven de Does, Herding en Karel Delfos; Rotterdam, D. Vis, Hendriksen, van den Dries en Hofhout; Schiedam, Poelman; ’s Hage D. Munier; Haarlem, Kampman; Hoorn, Vermande; Middelburg, Keel en van Osch; Utrecht, Emenes; Leeuwaarden, Cahais; Franeker, Romar; Deventer, Brouwer; Zwol, Klements; Harderwyk, J. van Kasteel; Groningen, Huising, Doekema en Groenbergh; Zutphen, van Eldich; en verder alöm.

Medewerkers
Als auteur wordt dikwijls genoemd de journalist Franciscus Lievens Kersteman (1728-1793), die zich in het laatste kwart van de achttiende eeuw bezighield met het exploiteren van het imago van de reeds in 1757 overleden Amsterdamse charlatan-medicus-astroloog Ludeman. Desondanks valt de toeschrijving sterk te betwijfelen. De stijl-Kersteman is in dit geval afwezig en ook de typische Kersteman-inventiviteit.

Inhoud
Het werk bevat 15 brieven (die af en toe ook ‘Schets’ genoemd worden), van Ludeman aan Brutzstein, waarin in niet-chronologische volgorde op basis van informatie door de planeten aan Ludeman verstrekt, voorspellingen worden gedaan over de ontwikkelingen in Nederland en Europa. De taal is uiteraard cryptisch.
Het hoeft niet gezegd te worden dat Ludeman hier beter is in het voorspellen van zaken die in 1789 al bekend waren (zoals: de Vierde Engelse Oorlog; de interne conflicten in 1787) dan in het duidelijk ‘zien’ van de Franse revolutie en de gevolgen daarvan in de jaren 1791-1792.

Relatie tot andere periodieken
Het werk werd vernietigend besproken in de Nieuwe Algemeene Vaderlandsche Letteroefeningen van 1790 (p. 31-34).

Exemplaren
STCN 142743488
Full text

Literatuur
¶ Rietje van Vliet, ‘In de voetsporen van Johan Christophorus Ludeman. De bestsellers van Meester Franciscus’, in: Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman 40 (2017).

André Hanou
update 7-5-2020