Esculapius (1723)

Titelbeschrijving
Esculapius. Door den welken aan’t publycq voorgestelt word de konst om de gezondheid te onderhouden, het lichaam tegens den aanval der Ziektens te beschermen, en in kragt en sterkte grotelyks te doen toenemen, alderhande zoort van ziekten en ongemakken op een aangename en veilige wyze te genezen door verandering van Lucht: door gereguleerde exercitien des lichaams: door maatregels omtrent de voedinge: door waarnemingen en voorzorgen omtrent de manier van leven, en bestieringe der hartstogten: door een konstige administratie van de Lucht in de kamers der Kranken enz.

Periodiciteit
In de Leydse Courant van 12 mei 1723 meldt de drukker-uitgever dat Esculapius iedere maandag uitkomt. Het weekblad verscheen van 3 mei t/m 6 december 1723 (32 nrs).

Bibliografische beschrijving
De afleveringen tellen 8 pagina’s in octavo en hebben in het titelblok achtereenvolgens het volgnummer, de volledige titel (‘Esculapius’ in grote kapitalen), verschijningsdag en datum. Daaronder begint de tekst (met begininitiaal). In de marges staan kanttekeningen over de inhoud van de bijbehorende broodtekst. Een aparte titelpagina voor de tot deel gebundelde afleveringen ontbreekt.

Boekhistorische gegevens
Het blad heeft geen impressum of colofon, maar genoemde advertentie meldt dat het is gedrukt door B. Lakeman, ‘Boekverkoper te Amsterdam aan de Nieuwe Kerk over de Molsteeg.’ De afleveringen zijn ‘mede te bekomen te Leyden by J. en H. Verbeek’.

Medewerkers
In nr. 6 meldt de anonieme auteur dat hij de schrijver is van het Weekelyk Discours over de Pest (1721-1722), waarvan bekend staat dat het geschreven is door de Amsterdamse arts Willem VAN RANOUW (1673-1724).

Inhoud
Van Ranouw wilde met Esculapius de ‘Recept-dokters’ bestrijden (nr. 1). Hij concentreert zich dan ook op lichaamsbeweging (‘Geneeskundige-Excercitie-Konst’), voeding, hygiëne en goede ventilatie als remedies tegen ziektes en kwalen. In dit verband moeten ook de wekelijkse opgaven over de dagelijkse stand van de barometer (Fahrenheit) worden beschouwd: de lucht- en weersgesteldheid heeft immers grote invloed op de gezondheid van de mens. Volgens de toenmalige geneeskundige opvattingen waren kwade dampen en bedorven lucht de grote boosdoeners in de volksgezondheid.
Esculapius is vlot geschreven en bevat veel tot de verbeelding sprekende vergelijkingen en voorbeelden.

Relatie tot andere periodieken
Van Ranouw beschouwde Esculapius als opvolger van zijn Weekelyk Discours over de Pest (1721-1722), dat later de titel meekreeg van Weekelyks Discours over de Grasserende Ziektens. In het openingsnummer van Esculapius schrijft hij dat hij na stopzetting van zijn Discoursen uit het hele land verzoeken heeft binnengekregen om het werk voort te zetten.

Exemplaren
STCN 314564772
Full text

Literatuur
¶ H.J. Zuidervaart, ‘An eighteenth-century medical-meteorological society in the Netherlands: an investigation of early organization, instrumentation and quantification. Part 1’, in: The British Journal for the History of Science, 38 (2005) p. 379-410, 384
¶ H. Beukers, ‘De tijdschriften van Willem van Ranouw’, in: Nederlandsch Tijdschrift voor Geneeskunde (1981), p. 1613-1617
¶ C.C. Delprat, Geschiedenis van de Nederlandsche geneeskundige tijdschriften van 1680 tot 1857 (Amsterdam 1927), p. 21-23.

Rietje van Vliet