Frans Baltus (1798)

Titelbeschrijving
Frans Baltus. Ken u zelven!
De geraadpleegde nummers hebben telkens een soort ondertitel: Frans Baltus, door zyn bril een bedelaar op krukken ziende en Frans Baltus door den bril de wenschen van de tegenwoordige zoogenaamde redelyke schepsels gadeslaande.

Periodiciteit
Deze periodiek heeft minstens twaalf afleveringen gehad, waarvan er slechts drie bewaard zijn gebleven. In de tekst van nr. 12 wordt terloops de datum van de staatsgreep van 12 juni 1798 genoemd; dat bepaalt de tijd van uitgave.

Bibliografische beschrijving
De basistitel boven elke aflevering, ‘Frans Baltus’, is afgedrukt als kring van letters rondom een medaillon, met daarin de voorstelling van een man met boek in een landschap: ongetwijfeld Frans Baltus. Het titelblok bevat titel en nummeraanduiding.

Het in kwarto gedrukte blad telt 4 ongenummerde pagina’s per aflevering.

Boekhistorische gegevens
Colofon nr. 10:

Dit Blad is te bekomen, te Amsterdam, by J.A. Crayenschot; Alkmaar Molkman; Zaandam, van Aken, ’s Bosch, Noman en Zoon, Haarlem Beets, Leiden, Coster, Rotterdam, Bal, Tuinzing en Demelinne; Schiedam, Sweben; Dordrecht, de Haas; Utrecht, Wed. Terveen; Arnhem, Nyhof; Middelburg, Gillisse; en voorts alöm à 4 duiten.

Medewerkers
De onbekende auteur meet zich in dit blad het personage Frans Baltus aan. Deze Baltus (eigenlijk: Baltensz) was een zeventiende-eeuwse drukker te Dordrecht. Hij was Davidjorist, hetgeen min of meer gold als garantie voor ongecoördineerd gewauwel.
In het geval van Baltensz klopte dit. Hij werd beroemd door de uitgave van religieus-extatische boeken als Gulden kleinoodt (1635) en vooral de Samaritane (1648), ‘een boek dat door zijn onvoorstaanbaarheid vermaard is geworden en om zijn zeldzaamheid gezocht’ (NNBW deel 7, kolom 73). Bij deze laatste uitgave was Baltensz erin geslaagd de tekst van de kopij in snippers te knippen, en daarna de knipsels in willekeurige volgorde te zetten en af te drukken.
Het is aan de lezer van het blad uit te maken welk Baltus-element hier toepasbaar is: het visionaire?

Inhoud
Op een wat gedesillusioneerde wijze worden de resultaten van de revolutie besproken. Zo ziet Baltus een man op krukken: dus het leven zelf gaat op krukken; men wilde in 1793 en 1794 allerlei veranderingen, maar niemand heeft er voordeel bij gehad en ook is te veel verandering niet wenselijk voor het volk.

Frans Baltus moet eens onderzoeken, of de invoering van een Democratisch systhema, dat men van de vervallen Grieken en Romeinen heeft opgeraapt, het gewenschte doel kan bereiken. De Volksregeeringen zyn goed, doch nimmer bestaanbaar geweest. (nr. 10)

Exemplaren
STCN 150587147  (nrs. 10 en 12)
¶ Amsterdam, Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG): 379 (nr. 4; niet geraadpleegd)
Full text

Literatuur
¶ Erik Jacobs, Hartslag van een revolutie. Pers en politiek in de Bataafse Republiek (1795-1802) (diss. UvA 2020)

André Hanou
update 24-9-2023