Titelbeschrijving
De Gedisteleerde Courant, vervat in een t’samenspraak tussen Pasquyn en Marforio.
Periodiciteit
Er zijn 26 nrs. bekend, die verschenen van 6 juli t/m 9 (?) oktober 1711, tweemaal per week op maandag en donderdag (nrs. 1-7, 13-15) resp. dinsdag en vrijdag (nrs. 8-12, 16-23, 25-26). Nr. 24 kwam op een zaterdag uit, gevolgd door een onderbreking van een week. De nrs. 25-26, gedrukt door een nieuwe drukker, zijn beide gedateerd op dinsdag 6 oktober. Waarschijnlijk verscheen nr. 26 op 9 oktober 1711.
Bibliografische beschrijving
Elke aflevering telt 4 pagina’s in kwarto, opgemaakt in twee kolommen. De afleveringen zijn genummerd en doorgepagineerd.
Boekhistorische gegevens
Impressum (nrs. 1-24): ‘t’Amsterdam, Gedrukt bij Hendrik van Putten, in ’t Gebed zonder End, of ’t end der Nes, by ’t Heeren Logement’, later gevolgd door de zinsnede ‘Alwaar de voorgaande [nl. nummers] alle te bekomen zyn’, plus de datum. Nrs. 25-26: ‘Tot Amsterdam gedrukt by Jacobus van Egmont, Boekdrukker op de Reguliers Breestraat’, gevolgd door de datum.
Het eind van nr. 8 meldt: ‘NB. Werd bekent gemaakt, dat deze Gedisteleerde Courant, tweemaal ter week staat uyt te komen, te weten op Dingsdag en Vrydag, waar na de Liefhebbers haar kunnen reguleren’. Aan het eind van nr. 25 staat de mededeling: ‘(N.B.) Werd bekend gemaakt, dat het vervolg van deze Gedisteleerde Courant tweemaal ter week staet uyt te komen by Jacobus van Egmont; te weten Dynsdags en Vrydags’. Of Van Egmont na nr. 26 nog meer afleveringen heeft uitgegeven, is onbekend.
Medewerkers
In de Vliegende Hollandse Mercurius (nr. 4) wordt de auteur aangeduid als ‘W. v. S. alias Gedistileerden Snotschraper’, een ‘nieuwbakken Charletan’ en (zelfbenoemde) ‘Achterstraats Distillateur’. De Mercurius besluit met: ‘Opschrift: A Mr. W. v. S. l’Inconnu, jadis Grand Distillateur de toute sorte de Bagettelles, pour le present Raze-barbe mal renommée, à Amsterdam’.
Mogelijk is hier bedoeld: Willem van SWAANENBURG (1679-1728), de latere schrijver van weekblad Arlequin Distelateur (1725-1726). Indien correct, dan is de Gedisteleerde Courant zijn eerste pennenvrucht.
Inhoud
De vorm is een licht satirische dialoog, in proza, tussen Pasquyn en Marforio. Gespreksonderwerpen zijn gebeurtenissen in de Spaanse Successieoorlog, maar ook meer lokale en/of algemene zaken en vooral veel hatelijks over de ‘Vliegende Mercurius’.
Relatie tot andere periodieken
Nr. 19 bevat allereerst een lofzang op ‘de oude MERCURIUS’ van ‘DOUDEIS’, de Haegse Mercurius (1697-1699) van Hendrik Doedijns:
De misslagen in generale termen en algemeen te bestraffen, het voornaamste nieuws delicaat op te dissen, quinkslagen, die plaizierig en niet vuil zijn, den lezer mede te deelen, de Overigheit ende Kerk, als de Houvasten van een Republiek en Land te eeren, met een woort, het algemeene nut en verbeteringe van zyn naasten, beneffens Philizophische [sic], Historische, Poëtische, Zedelyke en Stigtelyke zaken redenerender wyze ergens in te lassen, is altoos beminnelyk en van alle Liefhebbers geprezen geweest.
Dit dient als inleiding op een frontale aanval op de ‘Vliegende Mercurius’, waarmee de Vliegende Hollandse Mercurius (1711) is bedoeld. Dat is een blaadje dat ‘geverzeert zynde in een party Allemenax spreukjes en Jan Potasies klugten geen kleintje afwykt van de trant van een bequaam Nouvellist of werelts hekelaar’. Desgevraagd toont Pasquyn zich onwillig Jan van Gijsen en zijn Amsterdamsche Merkurius te bekritiseren, want die heeft nooit ‘zo plomp […] geredeneert, als onze hartdraver’ van die ‘malle Vliegende Mercurius’. Ook elders heeft de Gedisteleerde Courant geen goed woord over voor dit blad.
Exemplaren
¶ Goes, Gemeentearchief, Historische bibliotheek.
Bronnen
¶ De Vliegende Hollandse Mercurius, nr. 4 (9 september 1711).
Literatuur
¶ Catalogus eener verzameling van pamfletten, tractaten en andere stukken […] uitmakende het 2de gedeelte van de bibliotheek ten raadhuize der stad Goes (z.p., z.j.), p. 230, nr. 1855 (waar abusievelijk Jacobus van Egmont als drukker van de gehele Courant staat vermeld).
Anna de Haas
update 2-9-2021
