Geharnaste Waarzegger (1795)

Titelbeschrijving
De Geharnaste Waarzegger, onder de spreuk Waarheid geeft Klaarheid.

Periodiciteit
Voor de nrs. 1-2 van dit woensdags weekblad wordt geadverteerd in de Nationaale Courant van 5 augustus 1795. In Saakes’ Naamlijst van 1795 wordt de eerste aflevering te koop aangeboden (p. 168); het blad is met de nrs. 1-12 compleet (p. 207). In de advertentie voor nr. 7, in de Hollandsche Courant van 3 september 1795, wordt tevens een ‘intressant extra Nommer’ aangekondigd dat de maandag (!) daarop zal verschijnen.
Het blad werd na nr. 12 verboden. In de Haagsche Courant van 26 december 1795 staat namelijk een samenspraak onder de titel ‘Bespiegelingen op de gerechtelijke Executie in ’s Hage, den 21 deezer’. Hierin komt de volgende passage voor (zie ook de Haagsche Courant van 9 juli 1796):

Zou het bygeval weezen voor den ongelukkigen Schryver van den GEHARNASDEN WAARZEGGER? hoorde ik een’ Bataaf vraagen. Wel hoe zou dat mogelyk zyn? antwoorde hem een ander; de Man wordt naauwlyks verhoord, en het Commité van ’t Bondgenootschap, de beledigde party, heeft tegenswoordig zoo veel om handen met de defensie van dit Land, dat het om niets niets minder dan om het straffen van dien Calomniateur denkt; en daarenboven, zyne onvoorzichtige woorden koomen Hem in Zyne akelige gevangenis duur genoeg te staan, en Hy heeft nu tyd in overvloed, om eene verhandeling te schryven over de Vryheid van Drukpers – over de verbeterde crimineele procedures zedert de heugelyke omwenteling van zaaken – over het juiste evenwicht in het verzwaaren of verzagten der straf van crimineel gedetineerdens – over den aart der crimineele misdaaden, berekend naar de detentie op ’t Huis in ’t Bosch, op de gevangen Poort, of in ’t Spinhuis – &c. &c. &c.

De schrijver kreeg een boete van ƒ 3000 opgelegd en werd, bij wanbetaling, gedurende zes weken verbannen.

Bibliografische beschrijving
In kwarto. Boven in het titelblok staat de leus ‘Vrijheid, gelijkheid, beeterschap’.

Boekhistorische gegevens
Het blad verscheen zonder impressum. Blijkens Saakes is de Geharnaste Waarzegger uitgegeven door J.C. Leeuwestijn, Den Haag. De prijs per aflevering is blijkens de advertenties 1½ stuiver.
In de Haarlemse Courant van 6 oktober 1795 wordt het blad echter aangeboden voor 1 stuiver. Er lijkt sprake van een nieuwe uitgever, getuige de tekst van de advertentie:

De Geharnaste Waarzegger, thans van positie veranderd, en thans zyn Leger op een ander grondgebied geslagen, berigt aan zyne Lezers, dat zyn Waarzeggeryen voortaan à 1 St. te bekomen zullen zyn te Haarlem by C.B. van Brussel, Leyden de Does, den Haag J. Plaat, Delft Roelofswaart, Rotterdam D. Vis en J. Meyer, Dord Blussé, de Haas en Bonte, Amsterdam Weege, Langeveld, Verlem, Wynands en Poster, Alkmaar Molkman, Nymegen van Goor, Arnhem Troost, en verders by alle Boekhandelaaren die thans in smaak zyn […].

Plaat was er niet van gediend dat zijn naam werd genoemd. In de Haarlemse Courant van 8 oktober 1795 lezen we zijn nijdige reactie:

J. PLAAT, Boekverkooper op de Kalvermarkt in ’s Hage, met Bevreemding in de Haarlemsche Courant van heden den 6 October gezien hebbende, dat de GEHARNASTE WAARZEGGER voordaan in ’s Hage by hem zal uitgegeeven worden, verzoekt den Uitgeever hem hier NIET MEDE LASTIG TE VALLEN, zullende hy dezelve anders DIRECT TERUGZENDEN.

Een advertentie met vergelijkbare strekking plaatste C.B. van Brussel in de Haagsche Courant van 10 oktober 1795. De Haarlemse boekverkoper J. Tetmans, wiens naam blijkbaar als distributeur vermeld werd in een advertentie voor nr. 12, moest er ook niets van hebben. Hij was niet van plan het blad te debiteren, schreef hij in de Nationaale Courant van 14 oktober 1795.

Inhoud
Het blad zal ‘alle weeken, nieuwe waarheden vertellen’.

Exemplaren
¶ Amsterdam, Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG): NIBG (Perscollectie) PM 580 (nr. 7)

Literatuur
¶ E.F. Kossmann, De boekhandel te ‘s-Gravenhage tot het eind van de 18e eeuw (’s-Gravenhage 1937), p. 236
¶ P.M.J. Kock, ‘Het ‘s-Gravenhaagsche Tuchthuis’, in: Jaarboekje Die Haghe 1903, p. 195-260, aldaar p. 247.

André Hanou