Goede Vriende (1787-1788)

Titelbeschrijving
De Goede Vriende, of zamenspraak tusschen Hendrik en Cornelis. D 2 G 4 2-D 2 V IV 3 2 III-D 2 4fzI-II-2III-vpIV I I k t 5vv 2III H 2 III-D IV 3 K 2 III C 4 IV-III2-I 3 V.
Aldus de titel conform de (toegevoegde) titelpagina.
¶ De titel van de losse afleveringen is echter: De Goede Vrienden, of zamenspraaken, tusschen Hendrik en Cornelis. Een nieuw Weekblaadtje, geschikt voor den Algemeenen Man.
¶ Vanaf nr. 25 is de titel van de afleveringen: De Vaderlandsche Samenspraak, tusschen twee Oranje vrienden, Hendrik Vraagal, en Cornelis van Hooren.

Periodiciteit
Er zijn waarschijnlijk niet meer dan 30 nrs. verschenen, in de periode 28 november 1787 t/m 27 maart 1788.
Het blad verscheen tweemaal per week, op maandag en donderdag. Evenwel wordt 14 december 1787 gezegd dat het op dinsdag en vrijdag zou gaan verschijnen. Dit werd zeer spoedig ongedaan gemaakt. In mei 1788 werd namens de stedelijke overheid van Amsterdam een bericht rondgestuurd aan alle boekverkopers aldaar met het bevel

zich te wagten van het doen drukken, uitgeven of verkoopen, van zekere blaadjes, genaamd de Hedendaagsche Prater, de Praatmoer, de Praatvaar, de Nieuwsvertelder, Louw en Krelis, Grietje en Diewertje, de Snapster, Jaap en Teunis, Hendrik en Cornelis, of andere dergelyke blaadjes, waar in eenige Kerkelyke of Politieke bedenkingen voorkomen, of Magistraats-Persoonen of Particulieren beledigd worden (Nieuwe Nederlandsche Jaarboeken).

Dit leidde in juni 1788 tot een gerechtelijk verbod van onder andere de Nieuws-Vertelder. Omdat het verbod niet werd nageleefd, werd het verbod nogmaals op 20-22 september 1788 omgezegd. Dit laatste betrof vermoedelijk niet de Goede Vriende, omdat dit blad toen al was beëindigd.

Bibliografische beschrijving
Elke aflevering bevat vier bladzijden. Het geheel is doorgepagineerd 1-120. Er is een apart genummerd voorwerk, gepagineerd 1-4. De titelpagina hierbinnen is, vreemd genoeg, genummerd als ‘3’, terwijl de pagina’s 1-2 een soort rebus bevatten met behulp waarvan men de code op de titelpagina kan ontcijferen. Waarschijnlijk is deze code ook van toepassing op vergelijkbare ‘woorden’ en passages binnen de eigenlijke tekst, waarin eveneens nogal veel ‘geheimschrift’ gebruikt wordt.

Boekhistorische gegevens
De meest uitgebreide colofon komt voor, bijvoorbeeld in nr. 7:

Deze Zaamenspraaken, zullen alle Maandagen en Donderdagen, te bekomen zyn, à 2 Duiten, te Amsterdam, by J. van Seggeren, in de Tichelstraat, by de Angeliersgraft en by J.H. Trop.

Soms vindt men bij de verkopers ook W. Braave (Amsterdam) genoemd (nr. 4).
Het voorwerk was, blijkens de titelpagina: ‘Alom te bekomen voor 1 ½ stuyver.’

Medewerkers
De enige inzender (hij stuurt een ‘wiegdeuntje’) die aangeduid wordt, houdt zich schuil achter zijn initialen L.V.L. B.D.

Inhoud
Amsterdams orangistisch volksblad uit ouderwets-orthodoxe hoek, waarin met enthousiasme de triomf van de eigen partij gevierd wordt, na de intocht van de Pruisen. In de samenspraken licht Hendrik zijn uit het buitenland terugkerende vriend Cornelis voor over wat er gaande is, terwijl Cornelis op zijn beurt de taak waarneemt de kranten voor te lezen.
Zo horen we over de op de Dam aangekondigde nieuwe magistraat en over de persoonlijke bezetting daarvan. Men spreekt vol hilariteit van een nieuw patriots genootschap dat over niet meer dan knuppels beschikt om de orde te bewaren. Er is poëzie: zoals een vers op de verjaardag van prinses Wilhelmina (28 november 1787). Johannis Rannink wordt herdacht: de orangist die 30 mei 1787 sneuvelde bij de aanval van de patriotten op Kattenburg.
Bijzonder is dat vele namen genoemd worden van leden van de onderliggende tegenpartij, vooral in de Jordaan, met impliciete uitnodiging bij deze personen een offerte te gaan doen het een en ander te verbouwen. Het is een echt Bijltjesdag-blad.
Uitgever Van Seggeren maakt gebruik van de gelegenheid allerlei orangistische uitgaven te adverteren.

Exemplaar
¶ Amsterdam, Universiteitsbibliotheek: O 61-4790:5 (nrs. 1-30)
Full text

Literatuur
¶ Ton Jongenelen, Van smaad tot erger. Amsterdamse boekverboden 1747-1794 (Amsterdam 1998), p. 57.

André Hanou