Heelkundige Mengelschriften (1789-1790)

Titelbeschrijving
Heelkundige Mengelschriften, uitgegeeven door den heere J.L. Schmucker; Eersten Generaal-Heelmeester van de Armee des Konings van Pruissen, Directeur van de Heelkundige Veld-Hospitaalen, Medelid van de Roomsch-Keizerlyke Academie der Natuuronderzoekers. Uit het Hoogduitsch vertaald, door Johannes Daams, Hte Haarlem. Eerste [enz.] deel. Met plaaten.

Periodiciteit
De Heelkundige Mengelschriften hebben het uiterlijk van een driedelige essaybundel. Omdat de delen alle 1789 op de titelpagina hebben, lijkt het alsof ze in één keer op de markt zijn gebracht.
Uit advertenties blijkt echter dat dit niet het geval was. Op 4 mei 1789 werd in de Leydse Courant deel 1 aangeboden, op 1 juli 1789 het eerste ‘stukje’ van deel 2 en op 1 februari 1790 het eerste stukje van deel 3; de twee laatste stukjes zijn dan ter perse.
Het Duitse origineel verscheen als tijdschrift. De auteur noemt zich in de inleiding ‘der Sammler’ en verdedigt zijn uitgave als volgt:

Man könnte mir zwar einwenden, dass wir auch in unserm Vaterland hinreichend mit solchen periodischen Schriften versehen wären, in welchen dergleichen Aufsätze einen Platz finden könnten’, maar ‘diese Schrift [möchte sich] durch eine sorgfältigere und strengere Wähl der Aufsätze von andern unterscheiden.

Bibliografische beschrijving
In octavo. De delen bevatten elk ruim 300 doorgenummerde pagina’s. Geïllustreerd.

Boekhistorische gegevens
‘Te Haarlem By A. Loosjes’.
De prijs van deel 1 bedroeg ƒ 2:2 (Leydse Courant 4 mei 1789); het eerste stukje van deel 2 resp. deel 3 kostte 14 stuivers (Leydse Courant 1 juli 1789 en 1 februari 1790). De drie delen samen moesten ƒ 6:6 opbrengen (Leydse Courant 12 augustus 1791).
De laatste advertentie verscheen ook in de Algemene Konst- en Letterbode (1791, nr. 33), waaruit men kan opmaken dat de uitgever óf pas in 1791 de drie delen compleet had óf zijn voorraad toen snel wilde slijten.

Medewerkers
De oorspronkelijke auteur, Johan Leberecht SCHMUCKER (1712-1786), heeft dankzij zijn ervaring als legerarts naam gemaakt op het gebied van veldchirurgie (amputaties) en de behandeling van wondinfecties. Zijn Vermischte chirurgische Schriften verschenen van 1776 tot en met 1782; er verscheen daarvan ook een tweede druk.
De vertaler, Johannes DAAMS (1763-1799), was stadsheelmeester en heelmeester der doopsgezinde armen te Haarlem.

Inhoud
De Mengelschriften bevatten niet alleen een vertaling van Schmuckers heelkundige verhandelingen, maar ook vele beknopte observaties (‘waarnemingen’) van chirurgische gevallen, door tal van Duitse heelmeesters meegedeeld en in een aantal gevallen voorzien van commentaar door Daams.
Een weinig geprononceerde bespreking verscheen in de Algemeene Vaderlandsche Letter-Oeffeningen van 1790 (p. 369-370). Ook verschenen er recensies in de Vaderlandsche Bibliotheek van Weetenschap en Smaak en de Boekzael der Geleerde Waereld.

Exemplaren
¶ Leiden, Universiteitsbibliotheek: 907 C 20-22
¶ Full text deel 1deel 2 en deel 3

Literatuur
¶ C.C. Delprat, Geschiedenis van de Nederlandsche geneeskundige tijdschriften van 1680 tot 1857 (Amsterdam 1927), p. 97.

Rietje van Vliet