Hollandsche Patriot (1785)

Titelbeschrijving
De Hollandsche patriot. In twintig Vaderlandsche Gesprekken, Voor Vryheid, Godsdienst, Vaderland, Orange, en Heil’ge Eendragts Band.
Nr. 1 heeft: De Hollandsche Patriot. Samenspraak tusschen Evert een schoolmeester, en Dirk een huisman, van een van de voornaamste dorpen in Holland. No. 1.

Periodiciteit
Het weekblad verscheen in 1785, blijkens talrijke verwijzingen in de tekst die ongeveer tot en met juli 1785 doorlopen. Er zijn niet meer dan 20 afleveringen geweest: in het laatste nummer wordt gezegd dat het blad voor 2 à 3 maanden zal stoppen, aangezien Dirk (een boer die één van de twee deelnemers aan het gesprek is) het veel te druk krijgt met de oogst. Uiteraard wijst ook de toegevoegde titelpagina op de beëindiging van de periodiek. Nr. 5 is een ‘Extra Nummer’ voor die week, reeds aangekondigd in nr. 4.

Bibliografische beschrijving
Het voorwerk van IV pagina’s bevat een french title, de titelpagina en een gedicht over het patriotse geschreeuw, ondertekend ‘1782. Berkhey met eene weinige verandering’.
Elke aflevering, in kwarto, bevat vier ongepagineerde bladzijden. De tekst heeft steeds in het midden een verticale streep (eigenschap bij volksblaadjes).
Het titelblok heeft in nr. 1 de titel zoals hierboven vermeld; later vindt men slechts de short title en de nummeraanduiding.

Boekhistorische gegevens
Op de titelpagina van het gebundelde weekblad staat:

Deze Vaderlandsche Gesprekken worden in Commissie Verkogt: te Utregt, by J. van Rossum; Amsterdam, Arends en Coertse; Leyden, Perk en de Rhee; ’s Hage, d’Agé en Knies; Rotterdam, Bal, Kraefft, Hofhout en Zoon, Hendriksen en van der Ven; Delft, C. Poelman en Zoon; en voorts Alom.

De colofon van nr. 1 toont echter het allereerste circuit van verkopers:

Dit Blad word in Commissie verkogt: te Utrecht, by Ras; Amsterdam, Coertse; Leyden, de Rhee; ’s Hage, d’Agé en W. Knies; Rotterdam, Bal, van Dyk, Kraefft en Hendriksen; Delft, G. Poelman en Zoon; en verder Alom. De prys is vier duiten.

Pas vanaf nr. 10 wordt Ras door Van Rossum vervangen.

Inhoud
Boer Dirk, die de gewone kranten niet meer gelooft (het zijn ‘loogen pasquillen’), krijgt door de schoolmeester uitgelegd wat het echte nieuws is en hoe dat nieuws begrepen moet worden. Beiden zijn oranjeklanten en zéér gereformeerd. Patriotten zijn ‘bittere’ remonstranten, socinianen en vrijgeesten. In het algemeen geldt trouwens: ‘Dit is een vaste sluitregel, die God haat, haat Oranje, en die Oranje haat, haat God’.
Het blad is niet geheel een volksblad, maar heeft een zeker niveau. Niet alleen is de auteur goed op de hoogte van alle gebeurtenissen in vele steden en van allerlei verschijnende teksten, hij weet te werken met begrippen als volkssoevereiniteit (onzin natuurlijk!), aristocratie, jurisprudentie over de bevoegdheden van de prins. Hij doet ook pogingen grappig te zijn: donatrices van vrijkorpsen worden ‘dommestrikken’ genoemd en Ondaatje heet vaak ‘Ondaat’. Hier vindt men de betere orangistisch-polemische jounalistiek.

Relatie tot andere periodieken
Het blad is vaak in discussie met de Post van den Neder-Rhyn (1781-1787); de schrijver is ook een lezer van de Batavier (1784-1787) en de Praatvaar (1784-1785).

Exemplaren
¶ Leiden, Universiteitsbibliotheek: 1015 G 25
Full text

André Hanou