Iets voor de Armen (1799-1801)

Titelbeschrijving
Iets voor de Armen.

Periodiciteit
Blijkens de titelpagina verscheen de eerste aflevering (‘stukje’) – als zodanig aangegeven – in 1799. Het was reeds in april 1799 beschikbaar, aldus Saakes’ Naamlijst  in april 1799 (p. 28). De nrs. 2-5 verschenen in 1800, nr. 6 in 1801.

Bibliografische beschrijving
De afleveringen hebben elk een eigen paginering (waarvan de titelpagina deel uitmaakt) en bevatten respectievelijk 12, 16, 16, 8, 8 en 12 pagina’s. De laatste, zesde aflevering heeft daarnaast 2 toegevoegde platen, die het uiterlijk en de werking van een ‘Rumfordsche spaar-oven’ tonen (efficiënte, betere warmte gevende kachel of fornuis).

Boekhistorische gegevens
Amsterdam, wed. Jan Dóll.
De afleveringen kostten blijkens de titelpagina’s 2 stuivers; nr. 2 kostte echter 1½ stuiver en nr. 6 kostte 5½ stuiver.

Medewerkers
De auteur is Gijsbert Karel VAN HOGENDORP (1762-1834), orangist en politicus (zij het op dat moment aan de zijlijn, wegens de wangunst der tijden).

Inhoud
Alle afleveringen hebben tot doel, in barre oorlogstijden, de armen en de diverse bedelingsinstanties te hulp te komen door voorlichting te geven over voedzamer en toch goedkoper voedingsmiddelen. Het werk en de publicaties van de graaf van Rumford (1753-1814) zijn hierbij steeds inspirerend. Deze Amerikaan experimenteerde in Beieren.
Nr. 1 beschrijft proeven, uitgevoerd in Beieren en Hamburg, met de ‘Rumfordse soep’ en geeft aan hoe in Amsterdam op soortgelijke wijze deze soep samengesteld hoort te worden (grutten, erwten, witbrood, zout, bierazijn, water enzovoorts). Nr. 2 geeft een vervolg hiervan en kaart vervolgens de problemen van warmte en kleding aan. Nr. 3 doet een beroep op ‘geleerden’ en milddadigen om steun te geven.
In de volgende afleveringen wordt het probleem van werkwil en armoede besproken, terwijl de laatste aflevering zich uitsluitend bezig houdt met de beschrijving van de werking en het nut van de zeer rendabele kachel die door Rumford uitgevonden.

Exemplaren
STCN 172443709
¶ Full text nr. 1nr. 2nr. 3nr. 4, nr. 5 en nr. 6

Literatuur
¶ Edwin van Meerkerk, De gebroeders Van Hogendorp. Botsende idealen in de kraamkamer van het Koninkrijk (Amsterdam 2013).

André Hanou
update juni 2021