Koopman (1766-1776)

Titelbeschrijving
¶ Titel delen: De Koopman, of Bydragen Ten Opbouw van Neêrlands Koophandel en Zeevaard.
¶ Titel afleveringen: De Koopman, of Weekelyksche By-Dragen Ten Opbouw Neêrlands Koophandel En Zeevaard. 

Periodiciteit
De in totaal 360 ongedateerde afleveringen (‘vertogen’) verschenen wekelijks, vanaf september 1766 t/m november/december 1776, met enkele lange onderbrekingen, met name gedurende de zomerperiode. Voor nr. 1 werd geadverteerd in de Oprechte Haarlemsche Courant van 2 september 1766.
De losse afleveringen werden na elke 60 nummers gebundeld in een verzamelband. De titelpagina’s van deze 6 delen zijn gedateerd: 1768, 1770, 1771, 1773, 1775 en 1776.

Bibliografische beschrijving
Iedere aflevering bevat 8 pagina’s in octavo, met per deel een nieuwe paginanummering. De afleveringen beginnen met een citaat. De delen hebben allemaal dezelfde titelprent, die in 1767 gemaakt is door Reinier Vinkeles. De delen zijn voorzien van voorwoord en register.

Boekhistorische gegevens
Uitgegeven door Gerrit Bom te Amsterdam.
Prijs per aflevering: 1½ stuiver (vanaf nr. 26: 2 stuivers).
Enkele maanden na de beëindiging werd de volledige verzameling in de ’s Gravenhaagsche Courant van 24 september 1777 geadverteerd voor ƒ 27 (in plaats van ƒ 37). Op 28 oktober 1782 blijkt volgens een advertentie in de Leydse Courant de prijs te zijn gezakt tot ƒ 4.
In 1770 verscheen er bij de wed. Adam Heinrich Hollen [‘Adam Heinrich Hollens Witwe’] te Leipzig een Duitse vertaling, Der Kaufmann oder Beyträge zur aufnahme der handlung und Seefahrt. Aus dem Holländischen. Een exemplaar van deze uitgave is aanwezig in Goldsmiths’-Kress Library of Economic Literature (sign. 10655.3-1). Volgens het voorwoord van deel 3 betreft het een integrale vertaling van de eerste twee delen. Hetzelfde voorwoord maakt ook melding van de vertaling van enkele afleveringen in het Engels. Deze vertalingen in het Engels zijn nog niet getraceerd.

Medewerkers
De anonieme schrijver van Brief van Niekolaas Hoefnagel (1772) wijst Willem OCKERS (1741-1782) aan als auteur van De Koopman. Vermoedelijk was Ockers eveneens verantwoordelijk voor het merendeel van de zogenaamd ingezonden brieven.

Inhoud
In tegenstelling tot de meeste spectatorschrijvers was Ockers geen predikant, maar een broodschrijver die zijn blad wilde positioneren als een niet-moralistisch, zakelijk blad. De economische opvattingen van De Koopman laten zich eenvoudig samenvatten: de Republiek moest de rijen sluiten om de Engelse economische concurrentie het hoofd te kunnen bieden.
Ockers bepleitte een strengere regie en betoonde zich daarmee een voorstander van een sterker stadhouderschap tegenover de particularistische steden en gewesten. Hij leverde venijnige kritiek op de Hollandse bestuurders en hun welbegrepen eigenbelang. Al meer dan een decennium vóór de patriottentijd ageerde De Koopman tegen het investeren in Engelse fondsen; Ockers vond dat eigenlijk landverraad.

Exemplaren
STCN 164397531
¶ Full text deel 1deel 2deel 3deel 4deel 5 en deel 6

Bronnen
Brief van Niekolaas Hoefnagel, aan de voornaame Noort-hollantsche heer, of de ontmaskerde Willem Ockers (1772), p. 11 en p. 20.

Literatuur
T. Jongenelen, ‘De teloorgang van het goede boek. Kreeg Elie Luzac bijval van de auteur van De Koopman?’, in: Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman 28 (2005) p. 143-146
¶ T. Jongenelen, ‘Mordechai. Illusie en werkelijkheid in het spectatoriale blad De Koopman, in: Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman 26 (2003) p. 94-108
¶ H. Brugmans, ‘De Koopman. Mercurius als spectator’, in: Jaarboek Amstelodamum 10 (1912) p. 61-135.

Ton Jongenelen