Maandelyks Berigt Van den onderaardssen Parnas (1722)

Titelbeschrijving
Maandelyks Berigt Van den onderaardssen Parnas, of Tóneelspélen Uit de andere Wéreld Behelzende allerhande voorvallen en geschiedenissen van Hoge en Láge Staatsperzónen.

  • Bij nr. 1 wordt deze titel vervolgd met: Eerste Deel. Voor de Maand January, Vertónende Sjako en Cartouche in de Elizeesche velden. Blyspel. Door G. Tysens.
  • Nr. 2 heeft na de titel: Twéde Deel, Voor de Maand February, Vertónende de Staatzugt van Paus Sixtus den Vyfden, en Filips den Twéden, Koning van Spanje. Blyspel. Door G. Tysens.
  • Nr. 3 begint als: Derde maandelyks berigt, waarna de eigenlijke titel volgt. Daarna: Voor de Maand Maart, Vertónende Keizer Karel den Vyfden, en Franciskus den Eerste, Koning van Vrankryk Blyspel. Door G. Tysens.
  • Nr. 4 gooit het systeem binnen de titel om. Dit gebeurt bewust, volgens het ‘Aan de lezer’ van die aflevering: Tysens vond dat de inhoud zo beter tot zijn recht kwam, ‘en ook om alle onze Maandelyksse stukjes niet voor één en dezelve te doen aanzien, door die génen, die den tyd nog ’t geduld niet hebben om den Tytel heel uit te lézen’. De titel luidt dan: Johanna Grey en Maria, Koninginnen van Engeland. Blyspel. Zynde ’t Vierde Maandelyks Berigt van den onderaardssen Parnas, of Tóneelspelen Uit de andere Wéreld, Behelzende allerhande voorvallen en geschiedenissen van Hoge en Láge Staatsperzónen.
  • Nr. 5 heet: Het Léven der Dobbelaars in de Elizeesche Velden. Blyspel. Zynde ’t Vyfde […] Voor de Maand Mei [verder elementen uit de oude titel].
  • Nr. 6: Maria de Medicis, En háre Gunsteling Concino Concini, Marquies d’Ancré. Blyspel. Zynde ’t Zesde […] voor de Maand Juny [verder elementen uit de oude titel].

Periodiciteit
Deze 6 maandelijkse afleveringen zijn verschenen in de periode januari-juni 1722. Op 3 augustus 1722 werd in de Leydse Courant geadverteerd voor nr. 6.

Bibliografische beschrijving
De afleveringen hebben elk een eigen paginering en bevatten respectievelijk 64, 60, 60, 56, 58 en 62 bladzijden. Hierbij komt altijd het voorwerk, dat steeds een titelpagina en een lijst ‘Vertóners’ bevat. In het geval van de januari-aflevering vindt men in het voorwerk tevens een ‘Nódig voorberigt’, en in februari en april een ‘Aan den lezer’.

Boekhistorische gegevens
Alle titelpagina’s: ‘Te Amsteldam, By Hendrik Bosch, Boekverkooper over ’t Meisjes Weeshuis, 1722’.
De afleveringen zijn tevens verschenen in G. Tysens, Tooneelpoëzy deel 3 (z.n., z.j.). Vermoedelijk zijn hierin rest-exemplaren in één band bijeengevoegd.

Medewerkers
De auteur, Gysbert TYSENS (1693-1732), was een Amsterdamse broodschrijver, gespecialiseerd in het maken van teksten over contemporaine beruchte figuren en geruchtmakende gebeurtenissen zoals de windhandel.

Inhoud
In het Voorberigt van januari zegt Tysens dat hij in zijn berichten maandelijks wil laten zien hoe het een boos karakter uiteindelijk zal vergaan, door bestraffing in het hiernamaals. Daartoe zal hij personen beschrijven die ondeugden als hoogmoed, staatzucht demonstreren. Het is mogelijk de karakters in het hiernamaals blijk te laten geven van emoties (onontbeerlijk op toneel): Lucianus, Vergilius hebben gezegd dat die daar nog wel degelijk bestaan!
De gesprekken vinden zelden plaats in de Elizese velden – Tysens spreekt soms van het ‘Zaligdal’ – maar doorgaans op de oevers van de Styx. Daar wordt het leven van de personen besproken en daar wordt hun vonnis afgewacht.
De blijspelen hebben altijd drie bedrijven, waarbinnen verschillende ‘tonelen’. Voor het overige zijn deze teksten natuurlijk een vorm van de in de achttiende eeuw zeer populaire dodengesprekken: hierin konden min of meer contemporaine figuren geconfronteerd worden met eeuwige waarden.

Exemplaren
STCN 302984992 en andere records
¶ Full text nr. 1, nr. 2, nr. 3, nr. 4, nr. 5 en nr. 6

Literatuur
¶ B. van der Zijde, ‘Gysbert Tyssens (1693-1732). Een broodschrijver in de achttiende eeuw’, in: Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman 19 (1996), p. 65-78.

André Hanou