Magazijn van Vaderlandschen Landbouw (1803-1814)

Titelbeschrijving
Magazijn van Vaderlandschen Landbouw.
Verkorte titel: Magazijn van Landbouw.

Periodiciteit
Al in 1802 waren er plannen om met het Magazijn van Vaderlandschen Landbouw te beginnen. Die hebben ertoe geleid dat de schrijver op 29 juli 1802 toestemming kreeg van de Raad van Binnenlandsche Zaken der Bataafsche Republiek om gebruik te maken van belangrijke documenten over de ‘Bataafschen Landbouw’ (zie deel 1, p. 3-5).
De schrijver wil zich niet vastleggen op een vaste frequentie: dat zou immers betekenen dat hij bij gebrek aan voldoende kopij zelf voor bladvulling zou moeten zorgen. Bovendien is hij afhankelijk van wat zijn ‘veelvuldige ampts- en andere bezigheden’ toelaten en van de ‘meer of minder gewigtige stoffen’ die ‘de voorstanders van onze Landbouw’ hem aan de hand doen (Voorbericht, p. XVI).
De onregelmatige frequentie is af te lezen aan de verschijningsdata, bijvoorbeeld van deel 1. De eerste aflevering (‘stuk’) van dit deel is verzonden, aldus de advertentie in de Leydse Courant van 5 september 1803; de tweede aflevering is op dat moment ter perse. Voor de derde aflevering van deel 1, alsmede voor de eerste aflevering van deel 2, wordt geadverteerd in de Leydse Courant van 12 februari 1805.
De titelpagina’s van de delen hebben blijkens opgave in diverse catalogi de volgende jaartallen: 1804 (deel 1), 1805 (deel 2), 1807 (deel 3), 1808 (deel 5) en 1814 (deel 6). Ieder deel bestaat uit 3 afleveringen. Saakes meldt in nr. 1 van zijn Naamlijst van 1815 dat de derde aflevering van deel 6 het ‘laatste Stuk’ is (p. 99).
Het tijdschrift werd – vermoedelijk nadat de eerste aflevering van deel 6 al uit was – tijdens het Franse bewind in 1811 verboden, samen met vele andere periodieke werken. Het einde van het Magazijn heeft vermoedelijk te maken met de benoeming van de schrijver tot hoogleraar in de landhuishoudkunde (1815) in Utrecht.

Bibliografische beschrijving
In groot octavo; titelpagina met vignet met landbouwattributen.
De afleveringen variëren in omvang, meldt het Voorbericht, omdat de rubrieken een wisselende hoeveelheid aandacht opeisen. Ieder deel is voorzien van een ‘Bladwijzer’; deel 6 heeft een ‘algemeene Bladwyzer van de zes Deelen’. Sommige afleveringen hebben illustraties ter toelichting.

Boekhistorische gegevens
Het Magazijn is uitgegeven te Haarlem bij Arend Loosjes Pz.
De prijzen per aflevering variëren, aldus de advertenties voor de afleveringen van deel 1. Zo kostte deel 1-1 ƒ 1:8, voor deel 1-2 moest men ƒ 1:12 neertellen (wegens de illustratie van de ‘geöctroyeerden Handkarnmoolen van H. Falk’) en deel 1-3 moest ƒ 1:10 opbrengen. Deel 6-3 kostte volgens Saakes ƒ 2:16 (inclusief algemene bladwijzer).

Medewerkers
Blijkens de titelpagina is het blad geschreven door Jan KOPS (1765-1849), ‘Commissaris van Landbouw, Lid der Maatschappij van Wetenschappen te Haarlem, en Lid honorair der Maatschappij van Landbouw te Amsterdam’. Hij vraagt in zijn Voorbericht nadrukkelijk om de medewerking van anderen (p. XIV). Onder anderen Johannes LE FRANCQ VAN BERKHEY (1729-1812), tot 1795 lector natuurlijke historie te Leiden, heeft aan deze oproep gehoor gegeven. Hij schreef in deel 2 het vertoog ‘Wegens de Landmuizen, wijzen om die te vangen, en derzelver optogt in Holland’ (p. 201-213).

Inhoud
Het Magazijn van Vaderlandschen Landbouw is het eerste landbouwtijdschrift in Nederland. Het bestaat uit verschillende rubrieken (afdelingen). In het Voorbericht worden genoemd: (1) ‘de werkzaamheden van het Bataafsch Gouvernement, ten nutte van den Vaderlandschen Landbouw’, (2) ‘Bijdragen tot de kennis en historie van den Vaderlandschen Landbouw’ en (3) ‘de Handelingen van onze Vaderlandsche genootschappen en Maatschappijen, zo verre die tot den Landbouw betrekking hebben’. Na verloop van tijd krijgen de rubrieken een iets andere titel, zoals in deel 6: ‘Werkzaamheden van onderscheide geconstitueerde Magten in het Koningrijk van Holland, tot nut van den Landbouw’.
Het Magazijn bevat veel informatie over de werkzaamheden van de tien gewestelijke c.q. departementale Commissiën van Landbouw (adviesorganen van de centrale overheid). Ook staan er boekrecensies in, prijsvragen van landbouwgenootschappen en besprekingen van buitenlandse landbouwtijdschriften.
Verder bevat het blad veel praktische informatie over bijvoorbeeld het aanleggen van dennenbossen, het omvormen van duin- en heigrond tot landbouwgrond, het boterkarnen, het enten van vruchtbomen, het uitroeien van konijnen in de duinen, de strijd tegen meikevers, de runderpest en mollen vangen. Informatief zijn de bijdragen over meekrapteelt aan de Nederrijn, het aanbod van kaas in Noord-Holland in 1767-1803, de opiumteelt van Nederlandse papavers, en de veenkoloniën in Groningen en Drenthe.

Exemplaren
¶ Den Haag, Koninklijke Bibliotheek: 601 L 30-35
¶ Full text deel 1deel 2deel 3deel 4deel 5 en deel 6 (incompleet)

Literatuur
¶ A.C. Kruseman, De Fransche wetten op de Hollandsche drukpers 1806 tot 1814 (Amsterdam 1889), p. 165.

Rietje van Vliet