Magazijn voor den Openlijken Godsdienst (1804-1810)

Titelbeschrijving
Magazijn voor den Openlijken Godsdienst. I. [enz.] Deel.
Deel 3 heeft een verzameltitelpagina waarop de titel wat afwijkend is: Magazijn ter Bevordering van de kennis en verbetering van den openbaren Godsdienst, het Leeraarsambt en Kerkelijk Bestuur. Het eerste stukje van dat deel heeft een titelpagina waarop de titel niet Magazijn heeft, maar: Bijdragen.

Periodiciteit
Driemaandelijks blad, dat per jaardeel drie tot vier afleveringen (‘stukjes’) bevat en dat waarschijnlijk niet geheel met vaste regelmaat verscheen. In Saakes’ Naamlijst worden slechts de vier stukken in de eerste jaargang genoemd, en het eerste van deel 2; resp. juli 1804 (p. 49); augustus 1804 (p. 57); oktober 1804 (p. 73); mei 1805 (p. 133); en oktober 1805 (p. 173). Bij de als eerste uitgekomen aflevering vindt men vermeld het voornemen ‘Zullende alle 3 maanden met een en Stuk vervolgd worden, en 40 vellen in ’t Jaar beslaan, welke voor f. 4 zullen worden afgeleverd’.
In het Voorbericht bij deel 2 wordt door ‘de Versamelaar’ meegedeeld dat men niet weet of men het succes van voorheen kan gestand doen, en evenveel stukken leveren; het is de bedoeling in ieder geval 50-60 vel te leveren.

Bibliografische beschrijving
Deel 1 bevat VIII + 616 pagina’s in octavo. Het voorwerk geeft french title, titelpagina, en een ‘In plaats van voorberigt’. Dit laatste bevat een verklaring over de gebreken in de inrichting van de kerkelijke zorg, liturgie en praxis. Ook wordt aangegeven hoe dit tijdschrift – door een bepaalde opbouw van het blad – daaraan aandacht denkt te geven. De pagina’s 597-616 bevatten een Register.
Deel 2 bevat VIII + 550 pagina’s. Het voorwerk geeft french title, titelpagina en Inhoud. Een register is afgedrukt op p. 537-550.
Deel 3 heeft XII + 510 pagina’s, ongeveer op de wijze als bij eerdere delen aangegeven.
De stukjes binnen de delen hebben elke een aparte titelpagina die niet is meegenomen in de oorspronkelijke arabische paginering.

Boekhistorische gegevens
Deel 1 en 2 verschenen in 1804 en 1806 bij C. van Gorcum te Sneek. De titelpagina van deel 3 geeft: ‘Te Leeuwarden, bij J.W. Brouwer en P. Wiarda. 1810’.
Van de eerste drie stukjes is de prijs 18 stuivers; het vierde stukje kost ƒ 1:2 (en deel 1 compleet ƒ 4). Nr. 1 van deel 2 kost ƒ 1.

Medewerkers
Redacteur is Hans Willem Cornelis Anne VISSER (1773-1826), hervormd predikant te Warns (1795-1809) en daarna te Ysbrechtum. Hij was op bestuurlijk niveau ook actief op onderwijsgebied, als schoolopziener in Friesland. Zijn behoefte aan ordening en didactiek op ander terrein lijkt ook zichtbaar in dit tijdschrift.
Vrijwel alle medewerkers tekenen met een enkele letter. Die alle te vermelden is zinloos daar men dan ongeveer het gehele alfabet moet opgeven. Een uitzondering: H.M.A. Cramer.

Inhoud
Voorzover hij de stukjes vermeldt, is bij Saakes telkens een opgave te vinden van de belangrijkste bijdragen en recensies.
Het blad poogt didactische begeleiding te geven aan alles wat van belang is bij de vorming van de gelovige, zowel in bestuurlijk als liturgisch opzicht. Zo kan men in de stukjes bijdragen vinden over de inrichting van de preek; de wijze waarop ziekenbezoek te verrichten; het gedrag van de predikant binnen de classis; het doen van de belijdenis; de inrichting van kerkelijke feesten en bededagen; de functie van de gezangen.
Zeer veel van deze stukken hebben de vorm van een brief aan de ‘Verzamelaar’. Men treft ook bijdragen die de vorm hebben van een gesprek.
De afleveringen hebben in beginsel eenzelfde opbouw (die ook door kopjes aangegeven is): 1. Bijdragen (zie voorbeelden als boven). 2. Boekbeoordelingen (uitsluitend betreffende werken die met de opzet van het blad te maken hebben). 3. Berigten (voorbeeld: De godsdienstige toestand in Zuid-Beveland; de toediening van de doop aan drie bejaarden). Hierbij komen nog vaak ‘Vragen’ op dit terrein, die dan ook in latere afleveringen soms ingezonden antwoorden krijgen.
Overigens lijkt een langzame ontwikkeling zichtbaar in de richting van een ‘gewoon’ tijdschrift voor theologie en kerk.

Relatie tot andere periodieken
Het blad zal voortgezet worden als Nieuwe Bijdragen voor de Kennis en Verbetering van den Eeredienst (1816-1827).

Exemplaren
¶ Amsterdam, Universiteitsbibliotheek: O 65-1741 t/m 1743
¶ Full text deel 1, deel 2 en deel 3

Literatuur
¶ A.C. Honders, ‘Een Nederlands liturgisch tijdschrift uit het begin van de 19e eeuw’, in: Kerk en Theologie, 23 (1972), p. 67-72.

André Hanou