Naleezing van den Artz, of Geneesheer (1773-1775)

Titelbeschrijving
Naleezing van den Artz, of Geneesheer; In aangenaame Spectatoriaale Vertoogen, Op eene klaare en eenvoudige wyze leerende, wat men moet doen, om gezond, lang, en gelukkig te leeven. 
¶ Deel 4: Naleezing van den Artz, of Geneesheer; in aangenaame Spectatoriaale Brieven […].

Periodiciteit
Anders dan het Duitse origineel is de Nederlandse Naleezing niet als een periodiek werk verschenen.
Er zijn vier delen, die blijkens hun titelpagina’s als volgt zijn gedateerd: deel 1 (1773), deel 2 (1773), deel 3 (1774) en deel 4 (1775). Wat het laatste jaartal betreft: op 28 december 1774 adverteerde de uitgever in de Leydse Courant dat hij deel 4 verzonden had. Kennelijk kwam de titelpagina enige tijd later van de pers.

Bibliografische beschrijving
In groot octavo. Het geheel telt ruim 1300 pagina’s tekst, bestaande uit 70 vertogen, met 89 brieven en antwoorden, en een register.

Boekhistorische beschrijving
Impressum titelpagina’s: ‘Te Amsterdam, By de Erven van F. Houttuyn’.
In de jaren tachtig was de Amsterdamse uitgeversfirma Jacobus van der Burgh en Zoon vermoedelijk eigenaar van het kopijrecht. Hij bracht een prospectus uit waarin hij de Naleezing voor ƒ 3 te koop aanbood (de Naleezing moest samen met haar voorloper ƒ 12:10 opbrengen): Bericht van de boekverkoopers Jacobus van der Burgh en Zoon te Amsteldam, wegens de afleevering van het by alle geleerden hooggeschatte, en voor ieder mensch volstrekt onontbeerelyk werk, ten tijtel voerende, De Artz; of Geneesheer […] Bij dit werk is gevoegd, een Naleezing, of aanhangzel […].

Medewerkers
Johann August UNZER (1727-1799), medicus te Hamburg/Altona en hoogleraar aan de universiteit van Rinteln, tekende voor het origineel, Der Artz (1759-1764).

Inhoud
De vertaler van Der Artz had lang niet alle vertogen uit het Duitse origineel overgenomen. Nu het succes ook in de Republiek groot was, besloot de uitgever alsnog de resterende teksten uit te komen.
Deel 4 bevat humoristische, al dan niet gefingeerde brieven van lezers die Unzer ooit ontvangen en beantwoord zou hebben.

Relatie tot andere periodieken
De Naleezing is een vervolg op De Artz, of Genees-Heer (1765-1771).
De Naleezing wordt gunstig besproken in de Vaderlandsche Letter-Oefeningen van 1773 (p. 508-511) en 1775 (p. 361).

Exemplaren
STCN 182991652
¶ Amsterdam, Universiteitsbibliotheek: KVB PPA 608:2 (prospectus)
¶ Full text deel 1, deel 2, deel 3 en deel 4

Literatuur
¶ M. Reiber, Johann August Unzers Wochenschrift ‘Der Arzt’ (1759-1764)(Göttingen 1999)
¶ C.C. Delprat, De geschiedenis der Nederlandsche geneeskundige tijdschriften van 1680-1857(Amsterdam 1927), p. 35-36.

Rietje van Vliet