Nationaal Post-Comptoir (1790)

Titelbeschrijving
Nationaal Post-Comptoir der Bereisde Vrouwen, van geheel Europa. Welke ’s Maandelyks in drie onderscheiden Afdelingen en Verhandelingen over byzondere Spreuken ontdekkende en Waereldkundig makende, alle de Geheimste Staatkundige, zo voorhanden als anderzints zynde Gebeurtenissen in geheel Europa; en tevens eene verzameling van alle Vrolyke, Galante en Amuzante Mingevallen, Byzondere Aanmerkelyke Gebeurtenissen, dewelke daaglyks in de Burgerlyke zamenleving, byzonder in ons Nederland plaats hebben en tot heden noch bedekt gebleven zyn, en nu alle op eene Geestige, onpartydige wyze klaar en bloot voor ’t oog ten toon gesteld worden door de Schryver van de Boere Studeerkamer. Handelende dit stukje over de veelbeduidende Spreuken: I. Nood breekt wet. II. De tyd baart roosen. III. De gekken en de kinderen zeggen de waarheid.

Periodiciteit
Van dit maandblad zijn slechts twee afleveringen uitgekomen. In de Naamlijst van Saakes, wanneer daar december 1790 het verschijnen van nr. 2 bekend wordt gemaakt, volgt weliswaar de opmerking dat het nu ‘om de 3 Maanden zal vervolgd worden’ (p. 75), maar van deze kwartjaarlijkse uitgave is geen spoor gevonden. Van nr. 2 trouwens ook niet.

Bibliografische beschrijving
De eerste aflevering, in octavo, telt 64 doorgepagineerde bladzijden. Daaromheen vindt men een soort voor- en nawerk dat de functie heeft van titelpagina en colofon.

Boekhistorische gegevens
Colofon:

No. 1. Word Uitgegeeven: ’s Hage, Leuwenstein, Rosmuller, Vermeulen, Stechwy; Leiden, Perk, A. Coster, Onnekink, Duzaar, Thysens; Utrecht, Emenes, J. Visch, v. Rossum; Delft, Poelman, de Groot; Schiedam, Poolman, Rotterdam, A. en D. Vis, C. Wyt, H. Wyt, N. Cornel, Bal, Hendrikzen, Ben[n]et, v. Dyk; Dort, Krap en de Leeuw, v. Braam, Wanner; Amsteldam, Coster, Bom, Coertse, v. Leeuwen, Brave, v. Verven; Haarlem, Kampman, Wed. v. Brussel; Hoorn, Brouwer, Edam, Rolf, Purmerend Kyzer, en verder in de andere Provincien, by alle de voornaamsten Boekhandelaaren. NB. Deze Stukjes moeten ingenaaid en niet doorgestoken worden.

In een advertentie in de Leydse Courant van 11 oktober 1790 staan bij de boekverkopers voorop: Perk en Onnekink (Leiden). De Naamlijst van Saakes geeft als prijs voor elk van de twee afleveringen op: 6 stuivers.

Medewerkers
Auteur is de broodschrijver, astroloog en jurist Franciscus Lievens KERSTEMAN (1728-1793), aangezien in de titel vermeldt wordt dat de schrijver identiek is met de schrijver van de Boere Studeerkamer (1763-1767). Dit laatste blad wordt door Kersteman in zijn autobiografie op vele plaatsen als het zijne erkend.
Hij meldt daar onder meer van de Boere Studeerkamer gevuld was met verhalen over echte gebeurtenissen ‘welke hier te lande voorgevallen waren, en mij van alle kanten door naamlooze brieven toegezonden werden, uitgezonderd zodanige merkwaardige tijdgevallen die ik zelf ontdekt of bijgewoond had’ (deel 1, p. 159). Het Nationaal Post-Comtoir had een vergelijkbare opzet.

Inhoud
‘Wy schryfzieke Vrouwen door Bereisdheid kundig gemaakt, en gewoon op alle plaatsen, daar wy door passeeren een voorraad van vermakelyke en wetenswaardige gebeurtenissen op te doen’ (p. 4): aldus de invalshoek van de auteur. Hij begint evenwel met een moeizame uiteenzetting over het navolgen van (zijn eigen) Boere Studeerkamer waar eveneens spreuken behandeld worden. Van de nu gekozen spreuken zal hij de kernidee behandelen, de betekenis van alle elementen, en de toepasbaarheid.
In feite besteedt hij meer aandacht aan de erbij gehaalde voorbeelden en voorvallen (nogal vaak spelend in ‘België’ en Frans-Vlaanderen) die de spreuken illustreren. Dat het vooral om die verhaaltjes gaat, blijkt ook uit de genoemde, lange advertentie in de Leydse Courant. Daar ligt het accent op de ‘Koddige Gevallen’, die dan ook allemaal opgesomd worden:

de moedige Dienstmeid; het ongelukkig Huwelyk; het noodzakelyk dito; het Gescheide doch Herstelde dito; de Overspeelsters; de Echtbreeking; de Eedbreekers; de verbrooken Adeldom; de Banqueroetier; de Baron Ondermeester; de Advocaat zonder geld of de Witte Moolen; de klappende Boekverkooper; het bezwangerd doch gelukkig geëerde Weeskind; de heldhaftige Hollandsche Zee Lieden; het Trouwziek Meisje; de zotte Astrologist; de lange Bruid; de gelukkige Gekken; de Potdekzels; de Amptenaars; de begunstigde Dames Kapper; de bedrooge Secretaris; de ongelukkige Rechters; de gelukkige Schaatzenryder; ’t hoogmoedig Antje; de Pruissische Deserteur; het Feest der Franschen; de Hollanders in Vrankryk; de Historie van v. d. Noot, v. Eupen, v. d. Meersch in Braband; de doove Spion te Utrecht 1787; de gelukkige  Babbelaar; het klappende Kind; de galante Commesaal; de gelukkige Abt; de ongelukkige Gieregaard enz.

In Saakes’ Naamlijst van december 1790 (p. 75) vindt men als zeer korte inhoud van nr. 2 opgegeven: ‘de Moedige Dienstmaagd, enz.’.

Exemplaren
¶ Amsterdam, Universiteitsbibliotheek: O 61-4727 (nr. 1).
Full text

Literatuur
¶ F.L. Kersteman, Het leven van F.L. Kersteman, professor honorair en doctor der beide rechten […]. Door hem zelven beschreven (Amsterdam 1792).

André Hanou