Natuurkundige Verhandelingen (1777)

Titelbeschrijving
Natuurkundige Verhandelingen, behelsende Verscheiden opmerkens-waardige en nieuwe ontdekkingen in het Ryk der Natuur.
Het blad staat ook bekend onder de titel van de tot één deel gebundelde afleveringen Vier Natuurkundige Verhandelingen [etc.].

Periodiciteit
In de Leydse Courant van 3 maart  1777 adverteerden de uitgevers dat zij voornemens waren begin april met nr. 1 uit te komen; de bedoeling was dat het een kwartaalblad zou worden. Al vroeg moeten zij hun plannen hebben gewijzigd want op 13 juni 1777 boden ze in dezelfde krant het tijdschrift als Vier Natuurkundige Verhandelingen te koop aan.

Bibliografische beschrijving
Tijdschrift in octavo, dat in totaal 76 pagina’s bevat.

Boekhistoriesche gegevens
‘Te Leyden, By J. v. Tiffelen en L. Herdingh. Boekverkoopers’ (titelpagina).
In laatstgenoemde advertentie wordt de prijs voor de losse afleveringen genoemd à 8 stuivers.
In 1781 verscheen een herdruk onder de titel Natuurkundige Verhandelingen, te Amsterdam bij Cornelis Groenewoud.

Medewerkers
Vertaald werk van respectievelijk Joseph PRIESTLEY (1733-1804), Engels chemicus die bekend werd om de (her)ontdekking van zuurstof; Louis Sébastien abbé JACQUET DE MALZET (1732-1794), de Fransman die aan de elektrofoor werkte nog voor de Italiaanse natuurkundige Allessandro VOLTA (1745-1827) het apparaat verbeterde; en abbé Felice FONTANA (1730-1805), Italiaans natuurwetenschapper die door zijn proeven met dierlijke en plataardige giffen de basis legde voor de moderne toxicologie.

Inhoud
In de advertentie van 3 maart 1777 beschrijven de uitgevers de inhoud als volgt:

eene agtervolgende Verzaameling van de beste nieuwe, zoo wel origineele als vertaalde Verhandelingen tot de Natuurkennis, in den uitgestrekten Zin van het Woord, behoorende; min of meer op den voet van de Uitgeleezen uitgezogten en Natuurkundige Verhandelingen, maar met verbeetering van de onvolmaaktheeden door kundige Liefhebbers tegen dezelve aangemerkt.

Iedere aflevering bevat een verhandeling van een van de genoemde auteurs. Nr. 1 is een artikel van Priestley over de betekenis van zuurstof (ademhaling) voor het bloed, overeenkomstig de flogistontheorie. In nr. 2 beschrijft Jacquet de ‘Elektrophore Perpetuel’, een apparaat dat statische elektriciteit kan produceren en lange tijd vasthouden. Volta schrijft in nr. 3 over de uitvinding van dit apparaat. Nr. 4, geschreven door Fontana, gaat over het ‘gespoord Koorn’ (meel met nematodewormen) en de ‘tremella’ (microscopisch kleine dierlijke organismen).
De vier afleveringen kregen als één geheel een gunstige bespreking in de Hedendaagsche Vaderlandsche Letter-Oefeningen van 1777 (p. 393-398).

Relatie tot andere periodieken
Het Leidse tijdschrift mag niet worden verward met de gelijknamige Natuurkundige Verhandelingen (1772-1777) die bij Van der Kroe werden uitgegeven.

Exemplaren
¶ Amsterdam, Universiteitsbibliotheek: OTM O 61-1994 (editie 1777)
¶ Leiden, Universiteitsbibliotheek: 2313 E 18 (editie 1781)

Literatuur
¶ C.C. Delprat, Geschiedenis van de Nederlandsche geneeskundige tijdschriften van 1680 tot 1857 (Amsterdam 1927), p. 73-75.

Rietje van Vliet