Nederlandsche Courant (1783)

Titelbeschrijving
Nederlandsche Courant.

Periodiciteit
Van deze krant is alleen nr. 1 verschenen, gedateerd maandag 11 augustus 1783. De krant werd verboden.

Bibliografische beschrijving
De krant is ter grootte van een half vel folio, in twee kolommen aan weerzijden bedrukt. Het titelblok bevat aan weerszijden van het titelvignet: jaartal en afleveringsnummer; titel; dag en datum. Het titelvignet verbeeldt de zittende vrijheidsmaagd met vrijheidshoed op speer; voor haar ligt een geopend boek en achter haar is de zee, met links een schip.

Boekhistorische gegevens
Het impressum ontbreekt. Onder het titelblok staat waar de krant verkrijgbaar is:

Deeze Courant is te bekomen te Alkmaar by Maagh, te Amsterdam by J. Verlem, Dordrecht by Blussé en Zoon, Delft by Graauwenhaan, Enkhuyzen by Franx, Haarlem by van Delden en Zoon, Hoorn by Vermande, ’s Hage by H.H. van Drecht, Leyden by de Does, Rotterdam by Ruys, Middelburg by Gillissen en Zoon, Schiedam by Bakker, Utrecht by J. van Driel en voorts in de voornaamste Steeden van Nederland.

Onmiddellijk nadat de Diemer- en Watergraafs-Meersche Courant op 7 augustus 1783 verboden was, had de eigenaar-drukker Harmanus Koning zijn drukkerij verkocht aan de Amsterdamse koopman Jan Gabriel Tegelaar. Deze had daarop de baljuw van de Watergraafsmeer om toestemming gevraagd de Nederlandsche Courant te mogen uitgeven. Feitelijk bleef Koning echter betrokken bij de krant. De schepenen van de Watergraafsmeer roken lont en lieten op maandagochtend 11 augustus de kar met honderden exemplaren van de Nederlandsche Courant aan de Ringdijk aanhouden. Het protest – de drukkerij was immers niet meer van Koning – werd niet ontvankelijk verklaard.
Volgens opgave in nr. 1 kon men voor het plaatsen van een advertentie terecht bij Jan Verlem. De prijs bedroeg ƒ 1:4 voor zes regels; de meerkosten waren 4 stuivers per regel extra.

Medewerkers
Net als bij zijn vorige kranten zal Harmanus KONING (ca. 1735-1788) ook over deze Nederlandsche Courant de redactie hebben gevoerd. De in beslag genomen kar met kranten werd vermoedelijk begeleid door de Amsterdamse advocaat en publicist Johannes Christiaan HESPE (1757-1818), de rechterhand van Konings distributeur Verlem. Wellicht heeft Hespe ook meegewerkt om in grote haast en in alle stilte de Nederlandsche Courant op tijd klaar te krijgen. Verder zal Theodorus VAN BRUSSEL, de redacteur die ook voor Konings vorige kranten had gewerkt, hier hebben meegeholpen.

Inhoud
Patriotse krant. Het openingsartikel ‘Bericht aan den lezer wegens deze courant’ gaat over de vrijheid van drukpers.
Reacties op de Nederlandsche Courant en haar voorgangers:

  • [N. Hoefnagel], Na-Courant op den Diemermeerschen nu genaamt Nederlandschen courant, of (na nr. 3) de Na-Courant op den Nederlandschen Courant (Gooiland [=Amsterdam] 1783)
  • [N. Hoefnagel], Pertinent en echt verhaal. Wegens het voorgevallene in zommige steden. Na het verbieden van de Watergraafsmeersche of Diemermeersche Courant, Courier, en Nederlandsche Courant (z.p. [1783]).

Relatie tot andere periodieken
De Nederlandsche Courant is een voortzetting van de Diemer- en Watergraafsmeersche Courant (1781-1783). De krant werd zelf opgevolgd door een nieuwe krant van Koning waarin hij de titel continueerde: de Nederlandsche Courant (8 september 1783-1787).

Exemplaren
¶ Den Haag, Koninklijke Bibliotheek: 533 A 3

Bronnen
Iets noodzaakelyks voor het publiek, of onderzoekende brief […] over het verbod van de Diemer of Watergraafmeersche Courant […] ter voorkoming van […] valsche beschuldigingen, dat tydschrift aangewreeven (z.p. [1783])
¶ Nieuwe Nederlandsche Jaarboeken 1783, p. 1402-1403.

Literatuur
¶ T. Jongenelen, ‘Gehaat  bij vriend en vijand. de patriotse drukker Harmanus Koning’, in: Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman 28 (2005), p. 25-47
¶ W.P. Sautijn Kluit, ‘De Noordhollandsche-, Diemer of Watergraafsmeersche courant, en beide Nederlandsche couranten’, in: Nijhof’s bijdragen voor vaderlandsche geschiedenis en oudheidkunde, Nieuwe Reeks, deel 6, p. 365-409.

Rietje van Vliet