Titelbeschrijving
De Nieuwe Babbelaar, of Oude Bataaf.
Periodiciteit
Nr. 1 moet begin oktober 1795 zijn verschenen, getuige een reactie hierop in de Nationaale Courant van 20 oktober 1795. Of er meer dan 2 nrs. het licht hebben gezien, is niet bekend.
Bibliografische beschrijving
4 pagina’s in kwarto.
Boekhistorische gegevens
Amsterdam, Martinus van Kolm, in de Tuinstraat.
Inhoud
Republikeins volksblaadje.
Een anonieme briefschrijver uit Amsterdam doet in de Nationaale Courant van 20 oktober 1795 zijn beklag over het taalgebruik in nr. 1 van Nieuwe Babbelaar, of Oude Bataaf. Hierin zou de Amsterdamse predikant Jacob van Nuys Klinkenberg (1744-1817) zijn aangevallen:
– en wat dunkt u van het volgende trekje? – ik lees het in De Nieuwe Babbelaar, of De oude Bataaf, No. 1, (uitgegeeven by Kolm in de Tuinstraat alhier;) hy zegt tegen onzen Landgenooten in ’t algemeen: (des ook tegen onze Commissie tot orde en redres; tegen ’t Committé van Waakzaamheid enz. “Verdienen Oranje-Leeräaren geenzints uwen aandacht, dat gy u met deszelver remotie niet bekommert? dan ben ik gedwongen te beleiden, dat gy LAAGHARTIGE WEZENS zyt, die (NB.) door GEEN GRYNTJE GODSVRUCHT BEZIELD word. Herïnner u, vertegenwoordig aan uwen Geest eenen Nuys, welke zich niet ontziet den allerheiligsten Godsdienst TE DOEN” (niet heeft gedaan; maar wekelyk DOET.) “dienen om het vloedwaardig Oranje aan het Volk behaaglyk te maaken, die van battery verändert, zoo dra deszelfs belangens zulks schynen te vorderen; die de gerafineerste loogens durft uitboezemen, om een dwingziek Vorst te behaagen, die eindelyk zich niet schaamt den Patriot, den vaderlander te VERDOEMEN,” (werkelyk VERDOEMEN,) “die het Godlyk wraakvuur van den Hemel op ons DOET nederdaalen, om by laaghartige Despooten, die de Rechten van Mensch en Burger vertreeden, een witten voet te bekoomen. Wys my bid ik u, slegs een laaghartiger Schepsel in onzen gantsche Republiek, als deeze Nuys,” enz. – “En nochtans staat gy toe, dat zulk een onbeschaamd Voorwerp voor uwe dierbaarste, voor uwe eeuwige belangens zal zorgen!” enz. – “Removeert dierhalven dien onwaardigen van den heiligen Kanzel, en gy zult u als Mensch, als Burger, als Christen den Lande, de dierbaare Vryheid waardig gedragen; zuim hiermede geen oogenblik, want het toeven hierïn stelt u veräntwoordelyk, maakt u STRAFBAARDER in de oogen van het Volk, ONBEVOEGDER voor den Godsdienst, en ONGESCHIKTER VOORWERPEN VOOR DE NIMMER EINDIGENDE ZALIGHEDEN!”
Wat dunkt u Burger van deeze taal? – moet de Schryver niet bewyzen dat Nuys NOG openlyk op den Predikstoel de PATRIOTTEN verdoemt? enz. – Mogen de Leden van ons Stedelyk Gouvernement zig maar zo in ’t openbaar langs de straat laaten voorwerpen, dat zy ONGESCHIKTE VOORWERPEN VOOR DE NIMMER EINDIGENDE ZALIGHEDEN ZYN? (Want tot het removeeren van Nuys worden nog geene bekende aanstalten gemaakt:) – God zy met ons, als zulks onder hun bestuur slechts slaapend wordt aangehoord. – Ik ben, enz.
In 1796 zou de stadhoudersgezinde Nuys Klinkenberg weigeren de eed op het nieuwe provisionele regime af te leggen. Hij verloor daarna het predikambt en werd ontslagen als hoogleraar theologie en kerkgeschiedenis aan het Athenaeum Illustre te Amsterdam.
Relatie tot andere periodieken
Aan het einde van de achttiende eeuw verschenen diverse babbelaars, die hun titel ontlenen aan de Tatler. Voorbeelden zijn de Hollandsche Babbelaar, of Zotskap (1795-1796), de Oude Hollandsche Babbelaar, of Zotskap (1795), de Bataavsche Babbelaar, of Zotskap (1798) en de Incroyable Babbelaar (1797-1799). Ze zijn vaak, maar lang niet altijd uitgegeven door Van Kolm.
Exemplaren
¶ Amsterdam, Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis: PM 1366 (nr. 2)
Literatuur
¶ Biografisch lexicon voor de geschiedenis van het Nederlands protestantisme, deel 6 (Kampen 2006), in voce.
Rietje van Vliet
