Titelbeschrijving
Nieuwe Nederlandsche Jaerboeken, of Vervolg der Merkwaerdigste Geschiedenissen, die voorgevallen zyn in de Vereenigde Provincien, de Generaliteits Landen, en de Volkplantingen van den Staet. Eerste [enz.] deel.
Vanaf deel 17: Nederlandsche Jaarboeken [enz.].
Vanaf deel 30: Nieuwe Nederlandsche Jaerboeken, of Vervolg der Merkwaerdigste Geschiedenissen, die voorgevallen zyn in de Vereenigde Provincien, Bataafsch Braband en Drenthe, en de Buitenlandsche Bezittingen. Dertigste [enz.] deel.
Periodiciteit
Op 23 mei 1766 wordt in de Leydse Courant geadverteerd voor nr. 1 (‘stukje’) van de Nieuwe Nederlandsche Jaerboeken. Nr. 2 is dan ter perse, terwijl ook de laatste afleveringen van de oude Nederlandsche Jaarboeken nog moeten worden afgerond.
Per jaar kunnen meer dan 12 afleveringen verschijnen. Zo verscheen in het jaardeel over 1795, het jaar van de omwenteling, maar liefst 133 nrs. De afleveringen zijn gebundeld in jaardelen, die op hun beurt uit meerdere banden kunnen bestaan. Het totaal levert 33 delen in 80 banden op.
De verschijningsdata van het maandblad lopen niet parallel met de jaartallen 1766-1798 die op de titelpagina’s van de gebundelde Jaarboeken staan. Zo kunnen er aan één maand meerdere afleveringen zijn gewijd. In de Voorrede van deel 1 wordt bovendien gezegd dat er omwille van de volledigheid en de professionele distantie altijd enige tijd tussen gebeurtenis en beschrijving behoort te zitten.
Die temporele afstand tot het behandelde tijdvak loopt in de jaren ’80 sterk op. Zo kondigt Saakes in december 1790 aan – alsof er een inhaalslag moest plaatsvinden – de nrs. 75-79 voor het jaar 1787, de nrs. 1-34 compleet voor 1788 en de nrs. 1-6 voor 1789 (p. 75). In december 1791 worden de nrs. 7-37 voor 1789 genoemd (p. 172). Daarna lijkt de vertraging, op grond van de vermeldingen bij Saakes, telkens twee jaar te duren (Saakes 1792, p. 270; Saakes 1793, p. 374; Saakes 1794, p. 97; Saakes 1795, p. 205). In 1796 is dankzij Saakes een wederom een inhaalslag zichtbaar (invloed van de nieuwe uitgever?). Saakes meldt dan dat de nrs. 29-37 voor het jaar 1792, de nrs. 1-4 voor 1794 en de nrs. 1-24 voor 1795 verkrijgbaar zijn (p. 308). Desondanks krijgt de uitgever de publicatiedata niet dichter bij de besproken kalenderjaren. Integendeel. De nrs. 80-100 voor 1795 worden bij Saakes in 1799 aangeboden (p. 93), de nrs. 111-133 voor 1795 in 1800 (p. 189), de nrs. 1-30 voor 1796 in 1801 (p. 285-286), deel 32 voor 1797 in 1804 (p. 46, 90) en deel 33 voor 1798 in 1806 (p. 276).
Bibliografische beschrijving
In groot octavo. De delen bestaan in beginsel elk uit 2 halfjaarlijkse banden (‘stukken’), met uitzondering van de delen 19 en 20 (1 band), 18, 25 en 31 (3 banden), 16 (4 banden), 22 (7 banden) en 30 (9 banden).
De titelpagina’s van de afleveringen zijn bij het inbinden weggelaten. Een aantal delen begint met een voorbericht. De afleveringen variëren sterk in omvang, mede als gevolg van de hierboven reeds geconstateerde verschijning van ‘stukjes’ in stukjes.
Boekhistorische gegevens
Het impressum luidt: ‘Te Leiden, By Pieter van der Eyk. Te Amsteldam, By de Erven van F. Houttuin’. Met ingang van deel 4 (over 1769) heet het: ‘Te Amsteldam, By de Erven van F. Houttuin. Te Leiden, By P. van der Eyk en D. Vijgh’. Vanaf deel 18 (over 1783) blijkt het aandeel van de Erven Houttuyn in andere handen te zijn overgegaan; het impressum luidt dan: ‘Te Leiden, By P. van der Eyk en D. Vijgh. Te Amsteldam, By J. van den Burgh en Zoon’. Vanaf deel 29 (over 1794) is het impressum: Te Amsteldam, By J. van den Burgh en Zoon’.
Na het overlijden van Frans Houttuyn in 1765 gingen de Erven Houttuyn een compagnonschap aan met de Leidse boekverkoper Pieter van der Eyk. Deze overleed echter in 1769, waarna zijn leerling en compagnon Daniël Vijgh het recht kreeg om de boekhandel en uitgeverij van Van der Eyk voort te zetten, mits onder hun beider naam. In de roerige jaren ’80 koos Vijgh de krant van de patriotten, maar of het nu zijn politieke stellingname was of zijn wellicht risicovolle bedrijfsvoering: in 1794 ging zijn zaak failliet. Dit verklaart de laatste wijziging in het impressum.
De prijs per aflevering bedroeg 6 stuivers, zo kan gereconstrueerd worden uit de hierboven genoemde attestaties bij Saakes.
Medewerkers
Net als bij de Nederlandsche Jaarboeken het geval was, is ook hier de redacteur afhankelijk van wat zijn correspondenten uit het land toesturen. Hun wordt dan ook regelmatig gevraagd hun bijdragen te continueren.
Bekend is dat ook Martinus STUART(1765-1826) bijdragen heeft geleverd. Deze remonstrantse predikant te Amsterdam heeft ook naam gemaakt met publicaties over de klassieke oudheid en geschiedenis in het algemeen. Hij zou ook zijn medewerking verlenen aan de Nieuwe Nederlandsche Jaarboeken (1814-1815). Van zijn hand zijn tevens de Jaarboeken van het Koningrijk der Nederlanden (1814-1826). Hij werd na het vertrek der Fransen door koning Willem I benoemd tot geschiedschrijver des rijks.
Inhoud
In de Voorrede van deel 1 wordt kort uiteengezet wat de lezer in de Nieuwe Jaerboeken kan verwachten: gedenkschriften die van belang zijn voor staat en kerk, wetten en reglementen van steden en gewesten, burgerlijke en kerkelijke geschillen, verdragen met andere landen, rechten en voorrechten (traktaten, ordonnanties, handvesten, keuren), koophandel, landbouw en visserij, uitvindingen en ontdekkingen, feestelijke plechtigheden. De redacteur voelt zich als historieschrijver een nakomeling van de zeventiende-eeuwse geschiedschrijvers Lieuwe van Aitzema en Pieter Bor Christiaensz.
Aanvankelijk is de toonzetting stadhoudersgezind. Met bewondering spreekt de redacteur in genoemde Voorrede over de Gouvernante die de opvoeding voor haar rekening heeft genomen van ‘dien groten en schranderen Vorst, den Doorluchtigen Heere Hertoge van Brunswyk Wolffenbuttel, die, als een andere Mentor, thans gereed staat, om zynen Voedsterling in handen der Staten, die hem denzelven toebetrouwd hadden, weder over te leveren’. Maar, hoewel de redacteur streeft naar neutraliteit en objectiviteit, is in de jaren ’80 aan de keuze van onderwerpen en de wijze waarop gebeurtenissen worden weergegeven, te zien dat de sympathie uitgaat naar de patriotten.
Relatie tot contemporaine periodieken
Voortzetting van de Nederlandsche Jaarboeken (1747-1765). De onderhavige Nieuwe Nederlandsche Jaerboeken (1766-1806) krijgen een vervolg met de Nieuwe Nederlandsche Jaarboeken (1814-1815), die qua titel en opmaak vrijwel identiek zijn. Wat dat aangaat staan de Jaarboeken der Bataafsche Republiek (1795-1798) enigszins los van de reeks.
Exemplaren
¶ Leiden, Universiteitsbibliotheek: G 504:39-40
¶ Full text deel 1-1 (jan-juni 1766), deel 1-2 (juli-dec 1766), deel 2-1 (jan-juni 1767), deel 2-2 (juli-dec 1767), deel 3-1 (jan-juni 1768), deel 3-2 (juli-dec 1768), deel 4-1 (jan-juni 1769), deel 4-2 (juli-dec 1769), deel 5-1 (jan-juni 1770), deel 5-2 (juli-dec 1770), deel 6-1 (jan-juni 1771), deel 6-2 (juli-dec 1771), deel 7-1 (jan-juni 1772), deel 7-2 (juli-dec 1772), deel 8-1 (jan-juni 1773), deel 8-2 (juli-dec 1773), deel 9-1 (jan-juni 1774), deel 9-2 (juli-dec 1774), deel 10-1 (jan-juni 1775), deel 10-2 (juli-dec 1775), deel 11-1 (jan-juni 1776), deel 11-2 (juli-dec 1776), deel 12-1 (jan-juni 1777), deel 12-2 (juli-dec 1777), deel 13-1 (jan-juni 1778), deel 13-2 (juli-dec 1778), deel 14-1 (jan-juni 1779), deel 14-2 (juli-dec 1779), deel 15-1 (jan-juni 1780), deel 15-2 (juli-dec 1780), deel 16-1 (jan-maart 1781), deel 16-2 (mei-juni 1781), deel 16-3 (juli-sept 1781), deel 16-4 (okt-dec 1781), deel 17-1(jan-juni 1782), deel 17-2 (juli-dec 1782), deel 18-1 (jan-maart 1783), deel 18-2, deel 18-3 (juli-sept 1783), deel 18-4 (okt-dec 1783), deel 19-1 (jan-mei 1784), deel 19-2 (juni-dec 1784), deel 20-1 (jan-juni 1785), deel 20-2 (juli-dec 1785), deel 21-1 (jan-aug 1786), deel 21-2 (sept-dec 1786), deel 22-1 (jan-april 1787), deel 22-2 (mei-juni 1787), deel 22-3 (juli 1787), deel 22-4 (augustus 1787), deel 22-5 (sept 1787), deel 22-6 (okt 1787), deel 22-7 (nov 1787), deel 22-8 (dec 1787), deel 23-1 (jan-juni 1788), deel 23-2 (juli-dec 1788), deel 24-1 (jan-aug 1789), deel 24-2 (juli-dec 1789), deel 25-1 (jan-juni 1790), deel 25-2 (juli-dec 1790), deel 26-1 (jan-juni 1791), deel 26-2 (juli-dec 1792), deel 27-1 (jan-juni 1792), deel 27-2 (juli-dec 1792), deel 28-1 (jan-juni 1793), deel 28-2 (juli-dec 1793), deel 29-1 (jan-juni 1794), deel 29-2 (juli-dec 1794), deel 30-1 (jan 1795), deel 30-2 (feb 1795), 30-3, 30-4, deel 30-5 (juni 1795), deel 30-6 (juli 1795), 30-7 (aug-sept 1795), deel 30-8 (okt 1795), deel 30-9 (nov-dec 1795), deel 31-1(jan-feb 1796), deel 31-2 (maart-mei 1796), deel 31-3 (juni-dec 1796), deel 32-1(jan-juni 1797), deel 32-2 (juli-dec 1797), deel 33-1 (jan-juni 1798), deel 33-2 (juli-dec 1798) enz.
Literatuur
¶ Donald Haks, Journalistiek in crisistijd. De (Nieuwe) Nederlandsche Jaarboeken 1747-1822 (Hilversum 2017).
Rietje van Vliet
