Nieuwe Veenelandsche, Snakenburgsche Courant (1796)

Titelbeschrijving
Nieuwe Veenelandsche, Snakenburgsche Courant, Van den 12 van Poespas des Jaars 6971. Het tweede Jaar der Veenelandsche Vryagtigheid. Voorzien van een groot getal wonderbare nooit geschiede en echter ware Gebeurtenissen, voorgevallen in de hollebollige Waereld, zeer geschikt om te lezen of te zingen, zoo als de Pasenten de middelen willen gebruiken.

Periodiciteit
Het fictieve impressum ‘6971’ doet het jaar 1796 vermoeden: zoals in alle Snakenburgse krantjes staat het jaartal achterstevoren. Ook het motto ‘Vryagtigheid, Gelykagtigheid en Bestemaatschap’ wijst in de richting van 1796. Bovendien maken de kranten in 1796 in hun titelblok melding van het ‘Tweede Jaar van de Bataafsche Vryheid’, zoals dat in de Nieuwe Veenelandsche, Snakenburgsche Courant gebeurt in de datering ‘tweede Jaar der Veenelandsche Vryagtigheid’.
Het woord ‘Courant’ verraadt een periodiek werk – hetgeen opname in de ENT legitimeert – maar de Nieuwe Veenelandsche, Snakenburgsche Courant is slechts een eenmalige uitgave, bedoeld als bijlage bij een almanak, getuige ook de dichtregels op de titelpagina:

Lees, Lezer van deze Almanak,
Dit Nieuwspapier op uw gemak,
[…]

Het bestaan als bijlage is niet ongebruikelijk bij dit soort spotkrantjes. Nr. 5 van de Splinternieuwe Snakenburgsche Courant bijvoorbeeld is opgenomen als bijlage van de Oprechte Haagschen almanach, op ’t jaar onzes Heeren Jesu Christi 1793 (ex. KB: KW 1762 G 120 [1-6]).

Bibliografische beschrijving
Het geheel, inclusief de titelpagina, bestaat uit 16 ongenummerde pagina’s in 16mo.

Inhoud
Satirische uitgave; pastiche op reële kranten. Het spotkrantje bevat fake nieuws en anekdotes, in de trant van andere zogenaamd Samojeedse, Laplandse, Arabische, Utopiaanse enzovoorts couranten. 
De naam Snakenburg was een begrip in de laatste decennia van de achttiende eeuw. Steeds staat de naam garant voor een portie volkse humor. Zie bijvoorbeeld het gedicht/lied Dronkemans praatje, uit de Snaakenburgsche Courant, elk spreekt na zyn verstand (z.p. [1785?]).
Of neem de fopcatalogus Catalogus van een extra fraai kabinet keurige schilderyen, prenten, teekeningen en liefhebberyen [… ] alles nagelaaten, door den gegageert schryver van de alom beroemde Snakenburgsche Courant, op het eiland Mallebaaren (z.p., Gedrukt voor de koopers [1810?]), waarin de samensteller zijn best doet de lachers op zijn hand te krijgen.

Relatie tot andere periodieken
Van de Snakenburgse krantjes verschenen eind achttiende / begin negentiende eeuw meerdere titels, soms met de aanduiding van een volgnummer, alle in 16mo en steeds als bijlage bij een almanak:

¶ Snakenburgsche Courant van den 91 van Capricornus des jaars 9771 (Rotterdam, Gerrit Manheer 1779) De titel is overgenomen uit de aankondiging van Manheer in zijn Naamlijst Rotterdam over de maand oktober 1778 voor de Rotterdamsche almanach en tydwyzer voor 1779. De Snakenburgsche Courant is een van de ‘bijvoegingen’ van deze almanak, die overigens ook al in 1778 verscheen. Voor nr. 2 van de Snakenburgsche Courant, wederom als een van de bijlagen van de almanak, adverteerde hij in de naamlijst over oktober 1779; voor nr. 3 in de naamlijst over oktober en november 1780; voor nr. 4, nr. 5 en nr. 6 in de naamlijst over oktober 1781, oktober 1782 resp. november 1783. Manheer adverteerde in de Rotterdamsche Courant van 9 november 1799 voor de ‘Derde Courier uit Lapland of vervolg op de Snakenburgsche Courant’, als onderdeel van zijn ‘geprevigileerde’ Rotterdamsche almanach en tydwyzer. Kennelijk beschouwde hij de Snakenburgsche Courant als beëindigd en was het opgevolgd door het fake blaadje Derde Courier van Lapland, dat inmiddels aan zijn derde jaargang was begonnen (zie hieronder). Geen exemplaar bekend
¶ Snakenburgsche Courant, van den 24 van Warrelderij des Jaars 2871 (z.p. [1782] – veilingcatalogus Bubb Kuyper (november 2014), lot 3076
¶ Snakenburgsche Courant, voorzien van een groot Getal, onmogelyke, nooit geschiede; doch echter, ware gebeurde Gevallen (z.p. [1790?] – Antwerpen, Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience
¶ Splinternieuwe Snakenburgsche Courant, Van den 45 van Hommelewarius des jaars 1971. Voorzien van een groot Getal onmogelyke, nooit gebeurde, en echter ware geschiede Gevallen; nevens de naauwkeurigste Zeetyding en nootzakelyke Advertentien (z.p. [1791?]) – KB: KW 174 K 39 [20]
¶ Splinternieuwe Snakenburgsche Courant, van den 61 van Tribbelewary des jaars 4971 (z.p. [1794]) – Antwerpen, Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience
¶ De Nieuwbakke Snakenburgsche Courant van Jan Pottagie met zyn Muts (z.p., gedrukt voor leesgierigen [1796]) – KB: KW 174 K 42 [25]
¶ De Nieuwe Snakenburgsche Postryder, met een aantal Nieuwstydingen &c. van nooit gebeurde Voorvallen, enz. enz. enz. (z.p. Gedrukt voor Gekken die het willen glooven, en verder voor lieden die om grappen verlegen zyn [1796]) – KB: KW 174 K 43 [2]
¶ De zesde Courier, uit Lapland, Gearriveert op den eersten dag van Jannuarye 4081, of vyfde Vervolg op de alom beroemde, alom befaamde en door alle Kunst kenners als een schitterend stuk van kunde en smaak uitgekreeten Snakenburgsche Courant. Eerste deels zesde en laatste stuk (z.p. [1804]). Getuige de advertentie in de Rotterdamsche Courant van 9 november 1799 voor de derde Courier, moet Gerrit Manheer uit Rotterdam de uitgever zijn geweest en behoorde de Courier als bijlage bij diens Rotterdamsche almanach en tydwyzer. – KB: KW 174 K 39 [21]
¶ Nieuwe Apenlandsche Snaakenburgsche Courant, of De kleinzoon van den Courier uit Lapland. Binnen gezeild, op den 2de van Januarius 4081, mede brengende, een aantal verbazende Nieuwstydingen van het land der Kwiebussen, no. 1. (z.p. [1804]) – KB: KW 174 K 39 [19]
¶ De Blyde Terugkomst van den Snaakenburgschen Courantier uit het Ryk der Schimmen. Eerste Samenspraak; tusschen Hem en zyn Baas, Govert Malihabus; gehouden op eenen langen Zomerschen-Avond, van den Jare 6081 (z.p. [1806]). Veiling Catawiki 14 maart 2016

Exemplaren
STCN 33876836X
Full text 

Rietje van Vliet