Nieuwstydingen uit de Oude Waereld (1778)

Titelbeschrijving
Nieuwstydingen uit de Oude Waereld.

Periodiciteit
Er is slechts een eerste nummer (als zodanig aangegeven) bekend; vermoedelijk is nooit méér verschenen.
Er was, zo meldt het Beknopt Berigt (1778) over dit blad, een eerdere poging geweest om een dergelijk blad uit te geven, maar die was na 18 afleveringen gestrand. Wij proberen het opnieuw, via dit Berigten door afgifte van een gratis eerste nummer. Geef uw naam op bij uw boekverkoper, op de manier van een intekening. Lukt het, dan verschijnt in juli 1778 een tweede nummer.
Naast dit prospectus is ook bewaard gebleven een gedrukte brief van de uitgever, gedateerd maart 1778, met handgeschreven adres aan een Zwollenaar, waarin deze het prospectus en het nummer krijgt toegestuurd.

Bibliografische beschrijving
Dit nummer bevat 4 pagina’s in kwarto. Naast de titel vindt men: ‘No. 1. In ’t Jaar der Waereld 3300 [= 684 vC]’.

Boekhistorische gegevens
Colofon achter nr. 1: ‘Te Haarlem, by Christ. Henr. Bohn, Boekverkoper’.
Het Beknopt Berigt spreekt van een prijs van ƒ 2 voor een half jaar, ƒ 4 voor het hele jaar.

Inhoud
Een en ander over opzet en achtergrond blijkt uit twee bij het bewaard gebleven exemplaar gebonden documenten. Het belangrijkste is een Beknopt berigt nopens den inhoud en het oogmerk van een geschrift, getyteld Zeitungen aus der alten Welt, dat men zig voorstelt ook in het Nederduitsch gemeen te maken. Hierin wordt gesproken over een gezelschap dat een nuttig blad wil maken voor de jeugd over historie. Doorgaans verveelt de jeugd zich alleen maar wanneer geschiedenis behandeld wordt. Nu had men in Duitsland een blad gemaakt dat ‘oud’ nieuws bracht, als was het pas gisteren gebeurd:

Dit bragt hen op het denkbeeld van een Tydschrift, geschreeven in den smaak der Nieuwspapieren, of Couranten, als behelzende Tydingen uit verschillende Gewesten en onderscheide Plaatsen in dezelven.

Daarom zouden in het blad berichten gegeven worden over de belangrijkste gebeurtenissen onder de beroemdste volken, ‘geschreeven op die wyze, als of ze ten tyde van het voorgevallene zelve opgesteld waren’; alles op basis van getuigenissen van de betrouwbaarste schrijvers uit dat verleden.

Deeze berigten neemen een aanvang met het begin der Historische Eeuw, zo genaamd, om dat men, van dien tyd af, eene gegronde zekerheid van de Historie der oude Volkeren begint te verkrygen.

Voor de eerdere periode vindt men namelijk slechts fabels, mythen. Op die manier wordt geschiedenis even begrijpelijk als hedendaagse gebeurtenissen, en krijgt de jeugd ‘indrukbaar bezef’ van oude geschiedenis, ‘recht geschikt, om hunne ziel met nutte kundigheden te vervullen’.

Het nummer bevat, op de wijze van kranten en mercurii, nieuws; ditmaal uit respectievelijk Jerusalem, Ninive, Athene, Sparta, en Messenië. In voetnoten wordt toelichting geven over personen, geografie. Het type verslaggeving moge duidelijk worden op basis van de eerste passage van het nieuws, afkomstig van de correspondent uit Jerusalem:

Zedert den door van onze Godvreezenden Koning Hiskias bevinden wy ons, onder de regeering van zynen Zoon Manasse, in een betreurenswaardige toestand. Aan God, den God onzer Vaderen; aan zynen Dienst, ons door Mozes zoo duur bevolen, wordt thans in ’t gansche land, en inzonderheyt aan ’t Hof, niet eens meer gedagt […].

Relatie tot andere periodieken
Het onderliggende Duitse voorbeeld waar sprake van is in hetBeknopt berigt, is vermoedelijk geweest een werk van Karl Christoph REICHE (1740-1790), dat vanaf 1777 te Halle verscheen. Het betreft: Allgemeine synchronistische Weltgeschichte, oder Zeitungen aus der alten Welt (Berlijn/Halle 1777 e.v.).

Exemplaren
¶ Leiden, Universiteitsbibliotheek: 1120 B 39 (incl. Beknopt berigt en gedrukte brief van Bohn).

André Hanou