Nouveau Lanterne Magique (1782-1783)

Titelbeschrijving
¶ Nr. 1 – Le Nouveaux Lanterne Magique ou Comique Toverlantern, d’Ollande vertoonende Zeer Duidelyk Veele Interessante Zaaken welke van Sneog den Savojaar niet heeft Durven Vertoonen.
¶ Nr. 2 – Le Nouveau Lanterne Magique ou Nieuwe Hollandsche Toverlantaern, vertoonende Zeer Duidelyk Veele Interessante Zaaken welke van Goens den Savojaar niet heeft Durven Vertoonen.
¶ Nr. 3 – Le Nouveau Lanterne Magique ou Nieuwe Hollandsche Toverlantaern, vertoonende veele Interessante Zaaken, die nog nimmer vertoont zyn [titel volgens advertentie Nederlandsche Courant 22 oktober 1783].

Periodiciteit
Nr. 1 (‘eerste nieuwe vertooning’) is blijkens de titelpagina van december 1782, nr. 2 (‘tweede nieuwe vertooning’) is van januari 1783. Op de versozijde van de titelpagina wordt nr. 3 aangekondigd, te verschijnen ‘over 6 a 8 dagen’. Voor deze aflevering wordt pas op 22 oktober 1783 geadverteerd, in de Nederlandsche Courant.

Bibliografische beschrijving
De afleveringen tellen 16 pagina’s in octavo (incl. de titelpagina).

Boekhistorische gegevens
Prijs per aflevering: 4 stuivers.

Medewerkers
Schrijver is de patriotse broodschrijver Nicolaas HOEFNAGEL (1735-1784). De ‘Ontspande dichtluim of geessel’ uit nr. 1 is geschreven door een ‘gebooren Burger der Stad Leeuwaarden’. Het dichtstuk sluit af met de mededeling

Dit Stukje is niet van de Schryvere van de Nieuw-modische Patriotsche Rarekiek; dat is een autre Aucteure, dit isse van de Vrije Vriesse Burgere Geskreven.

Inhoud
Satirisch tijdschrift, met grove aantijgingen aan het adres van orangisten. Literaire fictie: een rondreizende allochtone kermisgast geeft in het koeterwaals commentaar bij de denkbeeldige plaatjes van een toverlantaarn. 
De titelpagina van nr. 1 meldt over de doelgroep:

Een STUKJE volstrekt Onöntbeerlyk voor de Lezers van de alöm geachte WEEKBLAADEN. De Ouderwetsche Nederlandsche Patriot. De Post naar de NEDERRHYN, Het POLITIEK VERTOOG, de Brieven van REYNIER VRYAARD, en een meenigte van die schoone oude Patriottische Kunst-Stukken meer.

Hieruit blijkt welke orangistische tijdschriften op de hak worden genomen. Met de ‘Sneog de Savojaar’ wordt Rijklof Michaël van Goens bedoeld, de auteur van de Ouderwetse Nederlandsche Patriot (1781-1782). De aflevering bevat onder meer in dichtvorm ‘Ontspande dichtluim of geessel, voor den infaame schryver, van het staats en magistraats schendende libel, getyteld, Lanterne Magique […]’.
In nr. 2 is de doelgroep als volgt omschreven:

Volstrekt Onontbeerlyk voor de Lezers van de tegenwoordige POLITIEKE GESCHRIFTEN, en vooräl niet te missen voor de Beminnaaren van de LANTERNE MAGIQUE; die tegenwoordig in agt Vertooningen bestaat.

Relatie tot andere periodieken
Reactie op de Lanterne Magique of Toverlantaern (1782-1783) die abusievelijk aan Kees Vermijnen wordt toegeschreven, maar in werkelijkheid geschreven is door Henrik Sterck, met medewerking van onder anderen Rijklof Michael van Goens.
Andere orangistische bladen waarop Hoefnagel het heeft gemunt zijn: Reinier Vryaarts Openhartige Brieven (1781-1784) van Elie Luzac, de Post naar den Neder-Rhyn (1782-1783) van Philippus Verbrugge en de reeds genoemde Ouderwetse Nederlandsche Patriot (1781-1782) van Van Goens. Ook diens Politiek vertoog over het waar sistema van de stad van Amsterdam [1781] krijgt het te verduren in de Nouveau Lanterne Magique.
In juni 1787 verscheen opnieuw een – deze keer – Nouvelle Lanterne Magique, eveneens geschreven in koeterwaals. Het is nu een orangistische tekst, eveneens bedoeld als tijdschrift, en zeker niet van de hand van Hoefnagel (die toen al overleden was).

Exemplaren
¶ Den Haag, Koninklijke Bibliotheek: pflt 20274:1 en 20274:2 (nrs. 1 en 2)
¶ Van nr. 3 geen exemplaar gevonden.
¶ Full text nr. 1 en nr. 2

Literatuur
¶ I. Nieuwenhuis, ‘Schadenfreude and Slander in the Age of Revolution: The Case of the Dutch Journal Lanterne Magique of Toverlantaern (1782-83)’, in: Journal of European Periodical Studies 2-2 (2017), p. 94-112
¶ I. Nieuwenhuis, ‘Geen effectiever vermaak dan leedvermaak. Humor als retorisch wapen in de Lanterne Magique of Toverlantaern (1782-83)’, in: Tijdschrift voor Tijdschriftstudies 36 (2014), p. 101–118
¶ T. Jongenelen, ‘O so mooy! o so fraay! o so curieus! De Lanterne Magique (1782-1783)’, in: Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman 31 (2008), p. 124-134.

Rietje van Vliet