Onderrigtende Zedemeester (1770)

Titelbeschrijving
De Onderrigtende Zedemeester omtrent de Noodzakelykheid der Natuurwetten voor den heer T.B.B.D.B.*** 1770.
¶ De Onderrigtende Zedemeester Omtrent de Noodzakelykheid der Natuurwetten (verkorte titel afleveringen).

Periodiciteit
Gezien de data van de advertenties voor de nrs. 2-12 in de Groninger Courant, in de periode 27 februari t/m 13 juli 1770 moet deze periodiek tamelijk onregelmatig zijn verschenen. Er zijn 12 nrs. van bekend. Daar zal het bij gebleven zijn, gezien de toegevoegde titelpagina.

Bibliografische beschrijving
Uitgave in octavo, bestaande uit II (titelpagina) + 96 doorgenummerde bladzijden. Elke aflevering telt 8 pagina’s. Het titelblok geeft de verkorte titel en nummeraanduiding (afwezig bij de nrs. 1, 5, 6, 7). Na een citaat uit de klassieken begint het betoog.

Boekhistorische gegevens
Colofon nr. 2: ‘Te Groningen, By Jacob Bolt, Boekverkooper 1770’.
Blijkens genoemde advertenties in de Groninger Courant kost het blad steeds 2 stuivers.

Medewerkers
Op p. 40 meldt de auteur dat hij verzoeken heeft gekregen dat anderen hem willen bijstaan. Hij reageert enthousiast. Het bevestigt immers ‘ons genome voornemen, om van dezen ZEDEMEESTER een periodyk werkje te maken’. Die stukken mogen proza zijn, of in rijm, ‘in eene Systhematische of Spectatoriale smaak’ – dat maakt allemaal niets uit. Wordt zo’n bijdrage gedrukt, dan krijgt de auteur 12 exemplaren.
Vanaf nr. 7 ziet men inderdaad dat soort bijdragen verschijnen, soms in de vorm van een brief. De ondertekenaars: Christianus Orthodoxus, Christozygophorus, Clemens Vincentius, Liberius, Severus Constantius.

Inhoud
In nr. 1 deelt de auteur mee dat hij beoogt zijn medeburgers te bevrijden van ‘ingekankerde vooroordelen’. Hij wil hen op eenvoudige wijze onderrichten omtrent de vraag hoe de wetten der natuur een zedekunde opleveren en of hier een (en: welke) aanvulling dan wel gehele vervanging vanuit de christelijke leer noodzakelijk is.
In de praktijk gaat het om een bestrijding van de opvattingen van de Gronings gereformeerde predikant Theodorus Brunsveld de Blau (1729-1815), de ‘T.B.B.D.B*** uit de titel. Deze had in 1770 in zijn Eenige byzonderheden, en in een Vervolg daarop, zijn zorg uitgesproken over de ‘buitensporige verheffers der natuur-wet’. Die aanval was gericht tegen de Groningse hoogleraar staats-, natuur- en volkenrecht, Frederik Adolf van der Marck (1719-1800). Van der Marck werd uiteindelijk als gevolg van de druk van kerkelijke zijde begin 1773 van zijn leerstoel verwijderd.
De vertogen hebben een nogal formalistische, onvolgroeide stijl. Misschien is een student aan het woord.

Relatie tot andere periodieken
Een reactie is te vinden in de Ontleder van den Chimist der Zotheden (1770).

Exemplaren
STCN 296113263
¶ Full text nr. 1

André Hanou
update 3-11-2021