Onnoozelen Boer (1787-1788)

Titelbeschrijving
¶ Den Onnoozelen Boer, zoo goed als hy kan, heeft verzamelt eenige versen, en dezelven na zyn vermogen wat nader opgeheldert en verklaart over de tegenwoordige tydsomstandigheden, zoo van de patriotten, als mede van de Salmsche en Pruissische huzaren.
¶ Het tweede stukje van den Onnoozele Boer, behelzende den uitvaart der Patriotten, benevens het gedrag van veele Predikanten, In die tyds Omstandigheden. Als meede De ontsteltenis van den Schryver over de ongerymde redenen van veele zyner Meedeburgers.
¶ Het derde stukje van den Onnozelen Boer, behelzende Nederlandsch Verschrikking op de Doorbraak der vier Ambagtspolders onder Rhynland. Voorgevallen den 9 January 1788. Als meede de te vreezenen onheilen voor Neerlands Inwoonderen, en den Waterwolf.
¶ Het vierde stukje van den Onnoozele Boer, genaamt de Eerste Zweep om het 1ste, 2de en 3de Stukje van den Onnooselen Boer, enz. Uit de Boekverkoopers haar Boekwinkel uittedryven.

Periodiciteit
Voor het blaadje wordt voor het eerst geadverteerd in de ’s Gravenhaegse Courant van 2 november 1787. De voorrede of narede is steeds gedateerd: 14 oktober 1787 (nr. 1), 24 november 1787 (nr. 2), 14 januari 1788 (nr. 3) en 25 januari 1787 (sic!; nr. 4).
Of we hier te maken hebben met een ‘echt’ periodiek, valt te betwijfelen. In de Voorreden van nr. 2 meldt de auteur namelijk dat het niet de bedoeling is geweest een vervolg op nr. 1 te schrijven. Er is dan ook geen sprake van een regelmatige frequentie. De Onnoozelen Boer kan wellicht beter worden gezien als een kleine reeks pamfletten. 

Bibliografische beschrijving
De afleveringen variëren in omvang, van 32 (nrs. 1 en 2) tot 16 pagina’s (nrs. 3 en 4) in octavo (inclusief al dan niet bedrukt voorwerk). De afleveringen hebben een eigen titelpagina, waarbij de volgnummers verwerkt zijn in de titel zelf.

Boekhistorische gegevens
Van nr. 1 zijn twee versies bekend. Impressum titelpagina nr. 1 versie A: ‘Te bekomen, By den Autheur te Alphen’. Impressum titelpagina nr. 1 versie B en de nrs. 2-3: ‘Te bekoomen, Te Leyden, By J. Perk, op de Vliet. En by den Autheur te Alphen’.
Impressum nr. 4: ‘In ‘s Gravenhage, By L. Stechwey, Boekverkoper op ‘t Spuy’.

Medewerkers
De titelpagina noemt als schrijver: Jan VERWOERD te Alphen. Elders in de tekst: Jan Verwoert. Behalve zijn oranjegezindheid is er niets over hem bekend.

Inhoud
Zoals de titel van nr. 1 al aangeeft bevatten de afleveringen dichtstukjes die door de auteur worden toegelicht. De toon wordt direct gezet in het eerste ‘rymvers’:

O! WONDER, ja O! WONDER.
De PRINS weer op zyn TROON,
De Kwade Patriotten onder,
O! wonder dat is schoon.

Het nummer is geschreven direct na de Pruisische inval en het herstel van Oranje. De auteur spreekt over de verslagen patriotten in termen van ‘dat Rot’, waarvan Nederland dankzij de hulp van de Pruisische vorst verlost zal worden. Er wordt vooral kritiek geleverd op Rijngraaf van Salm, die als bevelhebber van patriotse troepen in Utrecht schielijk de benen had genomen zodra de Pruisen naderden. Zijn regiment huzaren en kurassiers bedreigden daarna de noordkant van Alphen. Er worden enkele patriotten uit de regio genoemd. Ook predikanten moeten het ontgelden, al worden zij niet bij name genoemd. 
Nr. 3 heeft een dijkdoorbraak bij Alphen als onderwerp, gedateerd 9 januari 1788. Het gevaar dat het water hier als gevolg van turfwinning met zich meebrengt, wordt vanouds de ‘waterwolf’ genoemd. Deze keer is de overstroming het gevolg van het feit ‘dat ze in 8 à 10 jaaren niet goed geschouwen hebben’ (p. 7). Een uitgebreid verslag van de overstroming is te vinden in de Rotterdamse Courant van 22 januari 1788.
Nr. 4 valt in vergelijking met de nrs. 1-3 wat uit de toon. Het heeft een opmerkelijke, ironische titel.

Exemplaren
¶ STCN 314349189
¶ Den Haag, Koninklijke Bibliotheek: 2214 A 204:1 (nr. 1), 2214 A 204:2 (nrs. 2-3), 1350 F 138 [31] (nr. 4; Knuttel 21789)
¶ Full text nr. 1, nrs. 2 en 3 en nr. 4 

Rietje van Vliet