Onschuldige Bloetdruypende Voetstappen (1725)

Titelbeschrijving
De titels van de 3 hierbij behorende afleveringen zijn verschillend.

  • Bij nr. 1: De Onschuldige Bloetdruypende Voetstappen Op de Eerste aankomste van de Hr. Johann: Gottfried Rösner, gewesene hoogloflyke President Burgemeester Der Stad Thorn: (Op den den 7. December 1724., ter oorsaake van een Religie-twist tusschen de Luthersen en Jesuiten aldaar Onhalst,) in het Ryk der Dooden En deszelfs aanmerkelyke t’Samenspraak met Doctr: Martin Luther […]. Uit het Hoogduyts Vertaalt.
  • Bij nr. 2: Nieuw Aangekomen en Noodig Vervolg Tot de in het Ryk der Dooden Gehoudene t’Samenspraak tusschen […] Johann: Gottfried Rösner […] en Dr. Martinus Lutherus: Aangaande de Thornsche Religie-Onrust […] Uit het Hoogduyts Vertaalt.
  • Bij nr. 3: De Derde Afzending Van de, in het Ryk der Dooden Gehoudene t’Samenspraak tusschen den Onthalsden Hr. Johann: Gottfried Rösner […] en Dr. Martinus Lutherus […] Uit het Hoogduyts Vertaalt.

Periodiciteit
Bedoeld als periodiek verhaal over de Thornse gebeurtenissen, telkens op de maandag; mogelijk om de twee weken. Want aan het einde van nr. 1 wordt gezegd: ‘Op Maandag den 16. July zal de Tweede t’Samenspraak te bekomen zyn’ (p. 22). Aan het einde van nr. 2 heet het: ‘Op Maandag den 30 July zal de Derde t’Samenspraak te bekoomen zyn’ (p. 22).
In de Derde Afzending wordt de mogelijkheid opengehouden voor nieuwe vervolgen. Men verwacht namelijk meer nieuws uit en rond Thorn; en dan ‘zullen deeze t’Samenspraaken, tot aan het Eynde derzelve werden vervolgd, en alzoo zal in ’t toekomende de Vierde te Voorschyn komen’ (p. 22).

Bibliografische beschrijving
De afleveringen, in kwarto, tellen alle 22 bladzijden. Na de titelpagina (= p. 1) volgt op de derde pagina steeds een (niet als zodanig bestempelde) inleiding, waarin zijn opgenomen enkele mededelingen van de auteur en nog andersoortig materiaal. Daarna volgt steeds de eigenlijke samenspraak tussen Luther en Rösner.

Boekhistorische gegevens
De drie titelpagina’s geven: ‘Te Amsterdam, By J. de Ruyter, Boekverkooper op de Agterburgwal, naast het Hoekhuys van de Stilsteeg, aan de Oostzyde, 1725’.

Inhoud
Dit periodiek verslag haakt in op de in de achttiende eeuw beruchte gebeurtenissen in Thorn, in het Poolse deel van Pruisen (tegenwoordig: Toruń), die spreekwoordelijk werden voor de gevaren van religieuze intolerantie. In het vanouds lutherse Thorn waren door de herkatholisering onder leiding van de jezuïeten grote spanningen ontstaan.
In de dodengesprekken ligt de sympathie bij de protestanten. De in 1724 voorkomende rellen worden beschreven en de daarop volgende ontwikkelingen. De katholieke bewindhebbers hielden de protestantse burgemeester en negen raadsleden voor de rellen verantwoordelijk, waarna zij terechtgesteld werden. Kerken en bestuursambten werden door katholieken overgenomen. De samenspraken maken tevens de posities van de koningen van Polen en Pruisen duidelijk aan de hand van stukken en brieven.
Door middel van het toen bekende literaire genre van samenspraken in het (vage) hiernamaals laat de auteur Luther en Rösner spreken over de problemen van de religieuze tolerantie, waarbij de situatie op dat terrein in de tijd van Luther veel aandacht krijgt.
In de inleidingen treft men soms merkwaardige zaken. Zo spreekt de auteur in het voorbericht van de tweede aflevering over de symbolische betekenis van de cirkels in het rijk der doden, als conform de ideeën van Hermes Trismegistus. In de derde aflevering voert hij ‘De Spreekende Doodkist’ op, die de deugden van Rösner bezingt ten behoeve van diens geloofsgenoten.

Exemplaren
STCN 15613764X, STCN 156137380 en STCN 156135612
¶ Full text nr. 1, nr. 2 en nr. 3

Literatuur
¶ René Veenman, ‘Het dodengesprek in Nederland’, in: De Achttiende Eeuw 29 (1997).

André Hanou