Ontleder van den Chimist der Zotheden (1770)

Titelbeschrijving
Ontleder van den Chimist der Zotheden. Onder de Zinspreuk. Vive La Liberté De La Plume. No. 1.

Periodiciteit
Van dit tijdschrift is slechts één ongedateerde aflevering bekend, al wordt aan het einde een vervolg aangekondigd. De Chimist der Zotheden, waarop de Ontleder een reactie is, dateert van 1770.

Bibliografische beschrijving
De aflevering telt acht pagina’s in octavo. Het titelblok bevat de titel en het volgnummer. Daaronder staat een citaat, in dit eerste nummer van Plinius: ‘Est natura hominum novitatis avida’ (vert. Nieuwsgierigheid is de aard van de mens).

Inhoud
Zoals de Chimist der Zotheden blijkens de ondertitel geschreven is in de smaak van Jacob Campo Weyerman, is de Ontleder van den Chimist der Zotheden in zekere zin geïnspireerd door diens Ontleeder der Gebreeken (1723-1725).
Zowel de Chimist als de Ontleder neemt deel aan het felle debat tussen orthodoxie en tolerantie dat in de jaren zeventig te Groningen werd gevoerd. Een polemiek tussen enerzijds de Groninger predikant Theodorus Brunsveld de Blau (1729-1815) en anderzijds de Groningse jurist Frederik Adolf van der Marck (1719-1800) en andere verdedigers van de suprematie van het natuurrecht boven het mosaïsch recht. En passant wordt ook de De Onderrigtende Zedemeester (1770) over de hekel gehaald.
Verder zijn de pijlen gericht op de ‘gemetamorphoseerde Enkhuizer Zangnimph’, met wie de in Enkhuizen geboren maar anno 1770 te Groningen woonachtige dichteres Anna van de Horst (1735-1785) wordt bedoeld. Zij had met haar Lievde van Jezus en zyne heilgezanten (1770) – volgens de Ontleder wartaal – eveneens aan het debat deelgenomen, hetgeen nogal wat verontwaardiging uitlokte, mede omdat men van orthodoxe zijde vond dat vrouwen zich van theologische discussies afzijdig dienden te houden.

Relatie tot andere periodieken
De Ontleder is een reactie op De Chimist der Zotheden (1770). 

Exemplaren
¶ Leiden, Universiteitsbibliotheek: PAMFLT 1770
Full text

Rietje van Vliet