Oprechte Nationaale Courant (1797-1798)

Titelbeschrijving
¶ Oprechte Nationaale Courant en de alternerende Oprechte Bataafsche Courant (1797-1798)
Constitutioneele Oprechte Nationaale Courant en de alternerende Constitutioneele Oprechte Bataafsche Courant (1798-1802?)
Oprechte Bataafsche Courant (ca. 1804).

Periodiciteit
¶ De Oprechte Nationaale Courant verscheen vanaf januari 1797 drie keer per week: blijkens het titelblok op dinsdag, donderdag en zaterdag. Alternerend verscheen het duo-blad Oprechte Bataafsche Courant op maandag, woensdag en vrijdag.
¶ Op 9 juni 1798, enkele dagen voor de staatsgreep van 12 juni 1798, werden beide kranten omgedoopt tot de Constitutioneele Oprechte Nationaale Courant resp. de Constitutioneele Oprechte Bataafsche Courant. Hoe lang deze kranten bleven voortbestaan, is niet bekend. In ieder geval tot na 3 november 1802, het laatste exemplaar (van de Constitutioneele Oprechte Bataafsche Courant) dat bewaard is gebleven.
¶ Nadien verscheen opnieuw een Oprechte Bataafsche Courant, die getuige het drukkersadres vermoedelijk de opvolger was. Het enige bekende exemplaar dateert van 8 februari 1804 (nr. 17). Van de Oprechte Nationaale Courant uit deze tijd is geen spoor gevonden. 
Er is niets bekend over het einde van de vernieuwde Oprechte Bataafsche Courant. Mogelijk deed de invoering van een vergunningenstelsel in 1805, dat ondernemers jaarlijks liet betalen om hun bedrijf/handel/krant te mogen voortzetten (zegelrecht), de krant de das om. Ook kreeg de krant, die al een tamelijk officieel karakter had, concurrentie van de officiële Bataafsche Staats-Courant (1805-1806), voorloper van de Nederlandsche Staatscourant (1814-1985).

Bibliografische beschrijving
De kranten zijn 2 pagina’s half folioformaat.
¶ Het titelblok van de Oprechte Nationaale Courant bevat behalve de titel, het jaartal, het volgnummer en de datum ook een titelvignet. Hierop is afgebeeld de Nederlandse maagd met lans en vrijheidshoed. Ze houdt een schild vast, met daarin paslood en in elkaar grijpende handen. In 1797 luidt het motto: ‘Een- en Onverdeelbaar-heid’. In 1798 staan onder het vignet de woorden ‘Vryheid en Gelykheid’. 

¶ Het vignet van de Constitutioneele Oprechte Bataafsche Courant is heel anders. Te zien zijn twee putti: de een met lans en vrijheidshoed, de ander met paslood en takje. 

De vignetten van de Oprechte Bataafsche Courant (1797-1798), de Constitutioneele Oprechte Nationaale Courant (1798-1802?) en de Oprechte Bataafsche Courant (1804) zijn niet bestudeerd.

Boekhistorische gegevens
Alle titels zijn gedrukt in de Stilsteeg, tegenwoordig de veel bredere Paleisstraat links van het Paleis op de Dam. Meerdere boekverkopers en drukkers waren daar in de jaren rond 1795 gevestigd: P.E. Briët die er de Vaderlandsche Courant (1795) uitgaf, Antonius Rymer die als drukker met Jan Verlem deze Vaderlandsche Courant (1795) voortzette en later de Nationaale Bataafsche Courant van Lieve van Ollefen (1797) zou verzorgen, Hendrik Banse die voor Lieve van Ollefen er de Nationaale Na-Courant (1795) en de Nationaale Courant (1795-1796) vervaardigde, en Hendrik de Vries die Van Ollefens Bataafsche Courant (1796) drukte.
¶ Colofon Oprechte Nationaale Courant en Oprechte Bataafsche Courant: ‘Te Amsterdam, by D. Barentse, in de Stilsteeg, in No. 7. By wie men de Advertisementen bezorgt tegen 24 St. de 6 regels’.
¶ Colofon Constitutioneele Oprechte Bataafsche Courant: aanvankelijk gedrukt door Barentse (26 januari 1798), later in de ‘Drukkerye van de Bat. en Nationaale couranten’ (11 juni 1798), of ‘Gedrukt voor Rekening van de Redact. N.C. van Streek en te bekomen ter drukkery van de Bat. en Nat. Cour. in de Stilsteeg, in No. 7 te Amsterdam. Alwaar men de Advertisementen bezorgt tegen 24 Stuivers, tot zes Regels groot’ (27 maart 1799 t/m 18 augustus 1800).
¶ Colofon Constitutioneele Oprechte Bataafsche Courant: ‘Voor rekening van den Redacteur uitgegeven by Banse in de Stilsteeg in No. 7 te Amsteldam’ (17 september 1801 en 3 november 1802).
¶ De Oprechte Bataafsche Courant van 8 februari 1804 is nog steeds een uitgave van Banse.

Medewerkers
Courantier/hoofdredacteur van de Oprechte Nationaale Courant en de Oprechte Bataafsche Courant was Johannes Henricus REDELINGHUYS (1756-1802). Hij was, sinds 1779, een van de leiders der Kaapse patriotten, maar was in 1785 vertrokken naar de Republiek om zich bij zijn radicaal-patriotse geestverwanten te voegen. In Amsterdam verkeerde hij in het milieu van de radicale volksclubs, in het bijzonder van Deugd en Kundigheden. Ook de drukker met wie hij in zee ging, Dirk Barentse, was daar lid van. Sinds begin oktober 1797 was Redelinghuys niet meer betrokken bij de twee Amsterdamse kranten. Begin 19e eeuw komen we hem weer tegen als redacteur van de Kaapsche Stads Courant en Afrikaansche Berigter (1800-1801).
Met ingang van 28 mei 1798 (nr. 64) – vlak voordat de krant werd wordt omgedoopt tot Constitutioneele Oprechte Nationaale [Bataafsche] Courant – werd Maria Bos de courantier, getuige de vermelding in de colofon ‘Gedrukt voor Rekening van den Redacteur M. Bos’. Daarvóór had ze al bijdragen aan de krant geleverd. Everard (2001) identificeert haar als Maria MULLER VAN DEN BOS, geboren van den Broeck (1761-??) die in Breda meegewerkt zou hebben aan de Bredasche Courant
Ze werd blijkens de colofons opgevolgd door ‘N.C. van Streek’, achter wie Anna Catharina VAN STREEK, geboren Brinkman (1760-1828) schuilgaat. De eerste bewaard gebleven krant waarin haar naam wordt vermeld, dateert van 12 december 1798 (nr. 149). Op 18 augustus 1800 komt haar naam nog steeds voor in de colofon. Jensen (2001) noemt haar niet zozeer een politiek activiste als wel een broodschrijfster voor wie de kostwinning voorop stond. 
Na 1800 raakt Van Streek uit beeld en is de krant uitgegeven voor rekening van een anonieme redacteur. De courantier/hoofdredacteur van de Oprechte Bataafsche Courant uit 1804 is dan ook niet bekend. 

Andere contribuanten waren de radicaal-revolutionaire Catharina HEYBEEK (1764-1810), die als verslaggeefster bijdragen had geleverd aan de Nationaale Bataafsche Courant van Lieve van Ollefen (1797). Op 18 januari 1798 werden zij en Van Ollefen wegens opruiïng veroordeeld tot drie jaar gevangenis. Tijdens haar detentie mocht Heybeek blijven schrijven: in januari en februari 1798 leverde ze onder eigen naam bijdragen aan de Oprechte Nationaale Courant en de Oprechte Bataafsche Courant.
Ook van haar vriendin Johanna van HAREN, geboren van Beaumont (ca. 1752-1827), staan bijdragen in de Oprechte Bataafsche Courant. Deze ‘Netje Revolutionair’ staat evenzeer bekend om haar radicaal-democratische ideeën.
Verder is bekend dat de jurist-schrijver Jan Christiaan HESPE (1757-1818) artikelen leverde, in zijn geval aan de Constitutioneele Oprechte Nationaale [Bataafsche] Courant. Hij was goed bevriend met Maria Bos. Sautijn Kluit (1871) citeert de Nationaale Bataafsche Courant van 8 juni 1798, waarin de politieke zuiveraar Jan Greeven schrijft over Hespe: ‘zyne vriendin M. Bos, redacteursche van gemelde Courant, plaatst alles wat haar de burger Hespe toezendt!’.

Inhoud
Radicaal-revolutionaire krant.
De toevoeging van ‘Constitutioneele’ aan de bestaande titels Oprechte Nationaale Courant en Oprechte Bataafsche Courant heeft te maken met het politieke standpunt van Mietje Bos. Sinds de staatsgreep van 22 januari 1798 waren de radicale unitariërs aan de macht, die direct begonnen met hun zuiveringsacties. Menig federalist werd gearresteerd. Hoewel er op 23 april 1798 een nieuwe ontwerpgrondwet was aangenomen, hield het eigenmachtig uitgeroepen Vertegenwoordigend Lichaam zich hier niet aan. Na groeiende kritiek op de anticonstitutionele maatregelen vond er op 12 juni een nieuwe staatsgreep plaats door gematigde unitariërs. De staatsgreep leidde ertoe dat de nieuwe Grondwet vanaf juni 1798 werd ingevoerd. Reeds enkele dagen daarvoor was het ‘Constitutioneele’ aan de krantentitel toegevoegd.
Jensen (2001) wijst op de behoudende koers die Bos voer en die door Van Streek werd versterkt. Zij stelde de Constitutioneele Oprechte Nationaale Courant en de Constitutioneele Oprechte Bataafsche Courant volledig in dienst van de zittende macht. Van Streek was vol bewondering voor Napoleon Bonaparte. Beide kranten bevatten veel vergaderverslagen, proclamaties en besluiten van het plaatselijk en landelijk bestuur. Everard (2001): ‘Zusterlijke onderonsjes blijven geheel achterwege’.

Relatie tot andere periodieken
Alternerend met de Oprechte Nationaale Courant verscheen de Oprechte Bataafsche Courant (1797-1798), van dezelfde redacteur en uitgever.
Redelinghuys noemt zijn Oprechte Nationaale Courant en zijn Oprechte Bataafsche Courant de opvolgers van de Nationaale Courant (1795-1796) en de Bataafsche Courant (1796) van courantier Lieve van Ollefen. Deze bestreed dit: zijn Nationaale Bataafsche Courant van Lieve van Ollefen (1797) was de enige echte opvolger van zijn eerdere kranten.

Exemplaren
¶ Diverse bibliotheken bevatten een of meer afleveringen (zie Worldcat). 

Literatuur
¶ Lemma ‘Catharina Heybeek’, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland
¶ Lemma ‘Anna Catharina Brinkman’, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland
¶ Myriam Everard, ‘Lieve van Ollefen (1749-1816), Catharina Heybeek (1763-na 1805). Een ultrarevolutionaire “loonschryver”, een schrijvende Batavin en een gekwetste natie’, in: Anna de Haas (red.), Achter slot en grendel. Schrijvers in Nederlandse gevangenschap 1700-1800 (Zutphen 2002), p. 207-221
¶ Myriam Everard, ‘In en om de (Nieuwe) Bataafsche Vrouwe Courant. Het aandeel van vrouwen in een revolutionaire politieke cultuur’, in: Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman 24 (2001), p. 67-87 
¶ Lotte Jensen, ‘Bij uitsluiting voor de vrouwelijke sekse geschikt’. Vrouwentijdschriften en journalistes in Nederland in de achttiende en negentiende eeuw (Hilversum 2001)
¶ G.J. Schutte, Johannes Henricus Redelinghuys. Een revolutionair Kapenaar’, in: South African Historical Journal 3 (1971), nr. 1, p. 49-62
¶ W.P. Sautijn Kluit, ‘Nationaale en Bataafsche Couranten’, in: De Nederlandsche Spectator 1871, p. 401-404 en 412-414.

Rietje van Vliet