Oudheid- en Natuurkundige Verhandelingen (1776)

Titelbeschrijving
Oudheid- en Natuurkundige Verhandelingen, meestal betreklyk tot Westvriesland, of het Noorderkwartier: door Mr. R. Paludanus. Eerste stuk.

Periodiciteit
Op 11 december 1776 adverteerde de uitgever in de Leydse Courant dat de Verhandelingen ‘heden uitgegeeven’ worden. De titelpagina noemt als verschijningsjaar 1776. Op 20 juni 1777 werd opnieuw voor deze eerste aflevering geadverteerd. Er zijn niet meer afleveringen dan dit eerste ‘stuk’ verschenen.

Bibliografische beschrijving
Behalve het Voorbericht bevat het tijdschrift 276 doorgenummerde pagina’s in octavo. De Leydse Courant van 11 december 1776 spreekt van ‘de nodige Tafels, Kaart en Afbeelding’, waarvan de eerste aflevering is voorzien. Ieder artikel heeft een eigen titelpagina (met lege versozijde).

Boekhistorische gegevens
Het impressum op de titelpagina luidt: ‘Te Leyden, By P. van der Eyk en D. Vygh’.

Medewerkers
De jurist Rutgerus PALUDANUS (1736-1788) was achtereenvolgens schepen, thesaurier, hoofdofficier en burgemeester van Alkmaar. Hij stond volgens de Vaderlandsche Letteroefeningen van 1777 tevens bekend als iemand die zich enthousiast bezighield met het ‘naspooren der Oudheden en der Natuurlyke Historie’ (p. 162). In de jaren tachtig ontpopte hij zich als ijverig patriot.
Het was de bedoeling dat ook anderen bijdragen zouden insturen: ‘Ik eisch geene portvryheid. Ik wil dezelven wel betalen, mits men my goede leverbare waer sture, die den toets van naervragen kan doorstaen’.

Inhoud
De Oudheid- en Natuurkundige Verhandelingen vormen een belangrijke bijdrage tot de historische geografie van de kop van Noord-Holland. Paludanus maakte gebruik van vele authentieke bronnen: oorkonden, archivalia en mondeling verstrekte informatie van vissers, loodsen en opzieners van ’s lands werken. Om deze reden wordt het blad nog altijd veel geraadpleegd.
In het Voorbericht meldt Paludanus dat hij bewust gekozen heeft voor de titel Oudheid- en Natuurkundige Verhandelingen, omdat die wat onderwerpskeuze betreft meer armslag bood.
Dit eerste nummer bevat vier verhandelingen: over het ‘afscheuren’ van Texel van het vasteland; over de recente vondst van een knekelkerkhof tussen de Wieringerwaard en het eiland Wieringen, waaruit zou blijken dat hier geen reuzen hebben gewoond; over de ontdekking van een vermoedelijk Romeinse muur of weg van tufsteen, in en buiten de Wieringerwaard; en tot slot over het zoeken, korren, bewaren en verzenden van Texelse oesters (met afbeelding van een kormachine).
Besproken in de Vaderlandsche Letteroefeningen van 1777 (p. 162-167).

Exemplaren
¶ Leiden, Universiteitsbibliotheek: 2314 C 8
Full text

Literatuur
¶ H. Schoorl, ‘Rutger Paludanus’, in: Regionaal-Historisch Tijdschrift Holland 1983, nr. 3-4, p. 129-136.

Rietje van Vliet