Overdenkingen, Gesprekken (1806-1809)

Titelbeschrijving
Overdenkingen, Gesprekken, enz., ten gebruike van Godsdienstige Huisgezinnen, ter bevordering van den Openbaren en Huisselijken Godsdienst, geschikt voor den morgen, middag en avond, door Jacob Hofman en Hendrik Polman, Anthsz. lidmaten der hervormde gemeente te Haarlem. Eerste [Tweede, Derde] deel.
De verkorte titels in het titelblok van elke aflevering bevatten ook aanduidingen over het moment van de dag waarvoor de tekst bedoeld is, gecombineerd met het thema. Bijvoorbeeld deel 1, nr. 2: ‘Avond-gesprek over Judas den Verrader, en zijn verdrag met den Joodschen Raad’. Dit verklaart de afwijkende titels waarmee de uitgever adverteerde:
Morgen, Middag en Avond-Overdenkingen, Gesprekken enz. (Oprechte Haarlemse Courant 12 februari 1807)
Overdenkingen, Gesprekken enz. voor den Morgen; Middag en Avond (Oprechte Haarlemse Courant 12 december 1807).

Periodiciteit
Maandags weekblad. Saakes noemt in zijn Naamlijst van oktober 1807 het eerste verzameldeel, met 47 afleveringen (p. 361). Dat lijkt te betekenen dat het blad al eind 1806 is begonnen (vergelijk de onderwerpen van nr. 1, zoals hieronder opgegeven).
Eveneens bij Saakes, in oktober 1808, wordt deel 2 genoemd met 43 afleveringen (p. 458); en in november 1810 deel 3 (Saakes schrijft: ‘deel IV’, maar dat moet een vergissing zijn) met 46 afleveringen (p. 178). Als het blad regulier wekelijks verschenen is, zou het echter eind 1809 beëindigd moeten zijn (Saakes is inderdaad altijd ‘later’ met zijn meldingen).

Bibliografische beschrijving
Het werk is gedrukt in octavo. De afleveringen tellen elk 8 bladzijden.
Het eerste deel bevat een voorwerk van IV pagina’s; de 47 daarop volgende afleveringen zijn doorgepagineerd 1-376. Het voorwerk bevat behalve titelpagina een ‘Voorberigt’ van de schrijvers, gedagtekend 22 november 1807. Deel 2 bevat II (titelpagina) + 344 doorgenummerde pagina’s (43 nrs.). Deel 3 bevat II (titelpagina) + 376 doorgenummerde pagina’s (47 nrs.).
In elk deel bevindt zich in de laatste aflevering een bladwijzer op het betreffende deel, die zó georganiseerd is dat men daaruit gemakkelijk kan vinden welke onderwerpen in welke nummers geschikt zijn voor kerkelijke feestdagen of voor de bijzondere tijd van het jaar. De ordening is echter zodanig, dat de bladwijzer van deel 1 uitsluitend aanwijzingen geeft voor januari, die van deel 2 voor februari, en die van deel 3 voor maart.
Het titelblok van elke aflevering geeft slechts de nummeraanduiding. Blijkens de advertentie in de Oprechte Haarlemse Courant van 12 december 1807 bevat het weekblad ook kunstplaten.

Boekhistorische gegevens
Op de titelpagina’s staat: ‘Te Haarlem, bij Albert Kampman, Hz. Boekverkooper te Haarlem, en alomme’. De eerste twee delen hebben in dit impressum geen jaartal, het derde: ‘1809’.
Het colofon van nr. 1 luidt: ‘Dit Weekblad wordt alle Maandagen à 1 ¼ St. uitgegeven bij A. Kampman Hz. Boekverkooper te Haarlem, en alomme’. Volgens Saakes’ Naamlijst van oktober 1807 kostte het eerste verzameldeel ƒ 2:18 (p. 361); in oktober 1808 kostte deel 2 ƒ 2:14 (p. 458); en in november 1810 kostte deel 3 ƒ 2:18 (p. 178).

Medewerkers
Hendrik POLMAN Anthsz. (1779-1840), oorspronkelijk uit Genemuiden, werd voorzanger in de Nieuwe Kerk te Haarlem en catechiseermeester aldaar. Hij gaf les aan onder anderen Nicolaas Beets, die hem waardeerde. – Van Jacob HOFMAN is niets bekend.

Inhoud
In het Voorberigt van deel 1 vindt men aanwijzingen voor het doel van deze periodiek:

Dit werkje, het welk bij Nummers werd uitgegeven, is eigenlijk door ons geschikt, om in de Christelijke Huisgezinnen tot een Huis- en dagboek gebruikt te worden. […] ’s Morgens heeft men meestal ‘eene Godsdienstige Overdenking of beschouwing, het zij uit de zigtbare natuur, of uit het een of ander voorval uit het gemeene Leven, of uit een’ of anderen Bijbeltekst, ontleend. […] ’s Middags komt meestal een Godsdienstig Huisgezin, met elkander sprekende, voor; – de gesprekken, die meestal verondersteld worden over Tafel gehouden te zijn, loopen over verschillende onderwerpen, doch hebben altoos eene Godsdienstige stemming. […] ’s Avonds komt een gezelschap, onderling sprekend, voor, over een of ander Godsdienstig onderwerp, Bijbeltekst, of Bijbelsche Geschiedenis. De karakters der sprekende Personen, zijn uit hunne benamingen kenbaar.

De opbouw per aflevering bevat echter altijd slechts twee van de drie genoemde mogelijkheden. In de eerste aflevering vindt men zo, achtereenvolgens: ‘Morgen overdenking op eenen Nieuwjaarsdag’, en: ‘Middaggesprek over de nieuwjaarswenschen’.
Het standpunt wisselt wel eens. Soms hoort men verlichte christenen, soms ook kan men een ‘zware’ christen horen beweren dat schaatsen (evenals dansen, toneel, en andere culturele zaken) zondig is: men begeeft zich immers nodeloos in gevaar.

Exemplaren
¶ Den Haag, Koninklijke Bibliotheek: 1172 C 52-54
¶ Full text deel 1deel 2 en deel 3

Literatuur
NNBW deel 9, 1119 (lemma Hendrik Polman).

André Hanou