Phosphorides (1801)

Titelbeschrijving
Phosphorides in XXII Boertige Vertoogen.

Periodiciteit
Vanaf januari 1801 verschenen van dit maandags weekblad 22 nrs.
De schrijver geeft in de ‘Voorrede – geschreven na beëindiging van het periodiek – een analyse van de redenen waarom hij ermee moest stoppen. Mensen hebben kennelijk alleen belangstelling voor strijdschriftjes waar ze het mee eens zijn of juist niet. Bovendien ‘wordt één Exemplaar, dikwijls door meer dan honderd menschen geleezen, als het in de Coffyhuizen, Collegiën en Sociëteiten ter leezing ligt, of in de Lees-Collegiën rondwandelt’. En, klinkt het berustend, weekblaadjes zijn nu eenmaal eendagsvliegen die na een jaar voor scheurpapier of maculatuur worden verkocht.

Bibliografische beschrijving
De afleveringen tellen elk 8 pagina’s in octavo die zijn gebundeld tot één deel (VIII+ 174 p.) met doorlopende paginering. In het titelblok van elke aflevering bevinden zich de titel, het motto ‘Luceat, non doleat’ (vert. Licht! Geen dwaallicht!), een vierkante houtsnede met op- en neergaande fosforvlammetjes (uitleg op p. 6-7), het volgnummer en een citaat met vertaling.

Boekhistorische gegevens
Impressum: ‘Te Amsterdam, bij J. van der Hey’.
Stoklijst achterin: ‘Te Haarlem, bij Bohn en Loosjes; te Leijden, Herdingh; ’s Hage, Leeuwestyn; Amsterdam, van der Hey; Rotterdam, Dirk Vis en Pols; Dordrecht, Blussé; Utrecht, van Terveen; en verder alom’.
Saakes maakt in zijn Naamlijst van december 1801 melding van de 22 nrs compleet voor de prijs van ƒ 2:6 (p. 286).

Medewerkers
Op de titelpagina staat de naam van de auteur vermeld: Arend FOKKE SIMONSZ. (1755-1812), Amsterdams letterkundige en gevierd spreker in genootschappen en maatschappijen. Hij heeft talrijke humoristische werken op zijn naam staan.

Inhoud
In de Voorrede van dit levendig geschreven weekblad vol komische vertogen schrijft Fokke dat zijn doel is om zijn lezers in deze ‘niet opbeurende tijdömstandigheeden [..] door een en ander vrolijk discours optebeuren en te verlevendigen’. Daartoe brengt hij verscheidene wijsgerige, natuurkundige, historischen dicht- en letterkundige onderwerpen in ‘een Maskeraade Pakjen bekleed’ onder de man. Het is kortom een ‘nuttige waarheid met een lagchend gelaat’.
Zijn doelgroep bestaat uit alle standen (p. 3-4) maar, schrijft Fokke achteraf, daarin heeft hij zich vergist. Het bleek immers onmogelijk om alle rangen en standen tevreden te stellen.
Met de titel Phosphorides, letterlijk Phosphorzoon, doelt de schrijver op de ‘oude duisternis van het menschelijk verstand’ die nu wordt verlicht. De jongeman heette ‘om de ligtigheid maar Phos, en toen hij nog klein was, zeiden ze Phosjen tegen hem – nu is hij, zo onder ons, meer bekend onder de naam van de Verlichting’ (nrs. 2-3).
In de afleveringen fungeert Phosphorides als een ‘geleigeest’ die de mens op zijn pad bijlicht.

Exemplaren
¶ Leiden, Universiteitsbibliotheek: 1212 F 12
Full text (nrs. 1-20)

Rietje van Vliet