Politieke Draaijer (1797)

Titelbeschrijving
De Politieke Draaijer.

Periodiciteit
In Saakes’ Naamlijst van mei 1797 wordt nr. 1 van de Draaijer vermeld als weekblad dat ‘alle Vrijdagen met een Nommer word vervolgd’ (p. 350). Saakes meldt in december 1797 dat het blad met 5 afleveringen compleet is (p. 408).

Bibliografische beschrijving
Alleen het ‘Voorberigt’ is bekend, waarvoor wordt geadverteerd in de Haagsche Courant van 28 april 1797. Deze term ‘Voorberigt’ volgt als subkop na De Politieke Draaijer. De tekst, in kwarto, is gepagineerd 1-8.

Boekhistorische gegevens
De advertentie in de Oprechte Haarlemse Courant van 6 mei 1797 noemt de volgende verkoopadressen:

te Alkmaar by Molkman en Comp., Amsterdam Schalekamp, Arnhem Wed. J. Nyhof, Delft Roelofswaart, Deventer G. Brouwer, Dord Blussé, Edam Rolf, Franeker Romar, Gouda Verblaauw, Groningen Oomkens, den Haag Bakhuizen, Haarlem Walré & Comp., Harlingen Stuurman, Hoorn J. Breebaart, Leeuwaarden Cahais, Leyden Cyfveer, Middelburg W. Keel, Nymegen Prager & Comp., Rotterdam D. Vis, Schiedam Sweben, Sneek R. Brandsma, Utrecht G.T. v. Paddenburg, Wormerveer J. Peeting, Zaandam H. v. Aken, Zutphen Thieme, Zwol Clement, en alom.

Vermoedelijk wegens de eerste plaats in deze opsomming wijst de NCC Molkman en Comp. aan als uitgever.
Het Voorberigt is gratis, aldus Saakes in mei 1797, de eerste aflevering kost 2 stuivers (p. 350). In december 1797 meldt Saakes de 5 afleveringen tezamen voor 10 stuivers (p. 408).

Inhoud
Deze aankondigende tekst waarschuwt allereerst dat de schrijver zelf geen monsterlijke ‘draaijer’ hoeft te zijn, ook al wordt zo’n draaier de hoofdfiguur. Hij constateert daarna dat er een soort lieden bestaat dat allerlei posten in de wacht sleept terwijl dat eerlijke patriotten niet lukt. Hoe zit dat?
Hierop beschrijft hij hoe hij in een debat in een koffiehuis ‘een zuiver Revolutionaire Patriot’ flink radicale uitspraken hoort doen. Hij volgt hem naar een ander, orangistisch getint gezelschap. Aldaar laat deze man geheel andere meningen horen. De schrijver begint nu te denken dat

het zo genaamd Moderatismus, by veelen, in den grond der zaake, niets anders ware als een Staatkundig masker, om, door het verbergen van hunne waare denkwijze, […] hunne geheimen plans uit te voeren; in een woord, hun eigenbelang te bevorderen. (p. 5)

Wanneer de schrijver en deze moderaat in gesprek gekomen zijn, nodigt de moderaat hem uit samen allerlei gezelschappen te bezoeken. Daar zal de moderaat laten zien hoe hij zich in gezelschappen van diverse aard voegt naar de denkwijze van de aanwezigen! Hiermee is de opzet van de komende afleveringen duidelijk geworden.

Dankzij genoemde advertentie in de Oprechte Haarlemse Courant is de inhoud van nr. 1 bekend:

Over de beschuldiging van Dibbets tegen Staal omtrent een PLAN van OMWENTELING. – Over het Vegten boven de Wolken. – Vredemaakery en Vrede.

Exemplaren
¶ Den Haag, Koninklijke Bibliotheek: 925 C 56 (Voorberigt)
¶ Full text Voorberigt

André Hanou