Politieke Opmerker (1795)

Titelbeschrijving
De Politieke Opmerker.

Periodiciteit
Donderdags weekblad. De Naamlijst van Saakes meldt in februari 1795 nr. 1 (p. 115) en in december 1795 de nrs. 1-50 (p. 207). Meer afleveringen zullen niet verschenen zijn; met dien verstande dat op p. 190 een extra nummer 17* wordt aangekondigd, voor aanstaande maandag (een 51nummer, als het ware).
Blijkbaar verscheen het blad vanaf januari 1795.

Bibliografische beschrijving
In octavo. Het geheel is doorgepagineerd 1-424. Elke aflevering telt 8 bladzijden. Het titelblok heeft slechts titel en volgnummer.

Boekhistorische gegevens
De colofon van nr. 1 meldt: ‘Te Amsterdam, bij P.E. Briet, in de Stilsteeg’. De Leydse Courant van 3 juni 1795 heeft een advertentie voor de nrs. 15 en 16, met de toevoeging:

Dit volksblad word alle Donderdagen met een No. vervolgd, en uitgegeeven te Amsterdam by P.E. Briet; Haarlem C. Plaat; Leyden Herdingh en van Tiffelen; ’s Hage J. Plaat; Delft Roelofswaart; Rotterdam D. Vis, J. Pols, v.d. Dries en van Santen; Utrecht Paddenburg en Schoonhoven; Dord Blussé; Hoorn Breebaart en Vermande; Gouda van Son; Zaandam Quakkelstein en van Aken; Middelburg W.A. Keel. – NB. Tot gemak zoo van Particulieren, als alle overige Boekverkoopers, zal dit Blad voortaan by bovengemelde alleen te bekomen zyn, ten waare de laatste zig by Missive adresseeren aan den eigenlijke Uitgeever, met opgaaf van ’t getal der Exemplaaren welke zy geregeld begeeren.

Zie ook de advertenties in de ’s Hertogenbossche Vaderlandsche Courant van 24 en 31 juli 1795.
Saakes geeft in zijn Naamlijst van februari 1795 voor nr. 1 als prijs ƒ 0:1:8 (p. 115), en voor het geheel in december 1795 ƒ 3:15 (p. 207).

Medewerkers
In zijn Leevens-schets (1803) zegt de radicale patriotse ex-predikant Bernardus BOSCH (1746-1803): ‘Ik leende ook mijne hand aan verscheiden andere werken, en wel voornaamlijk aan den Opmerker, die bij Briët werd uitgegeven’ (p. 310).
Hieruit wordt wel afgeleid dat Bosch de redacteur van het blad is geweest, maar Bosch’ eigen mededeling suggereert dat er meer medewerkers waren. Wellicht gaan die schuil achter de in het blad voorkomende initialen ‘D.B.’ en ‘W.C.’. Dat is vermoedelijk niet het geval bij de vele ‘speaking names’ als Claas Wonder, Leergraag, Jan Zachtmoedig, Batavus, Vaderlander, Jan Durfwel, Justus Batavus.

Inhoud
Radicaal-revolutionair blad. Vanaf de eerste aflevering (eindelijk! Na zeven jaar weer vrijheid!) wordt gespeurd naar de gevaarlijkste dreiging in het heden: verstolen heerszucht, draaikonterij. De Opmerker zal waken voor de onvervreemdbare rechten van het volk.
In dit kader maken we kennis met de standpunten van zeer velen, die met name genoemd worden: Pieter Paulus bijvoorbeeld is ‘goed’, J. van Nuys Klinkenberg daarentegen een onbetrouwbaar sujet.
Algemener onderwerpen zijn: de stemming in de ‘clubs’; het voorgenomen traktaat van alliantie met Frankrijk; de vraag of predikanten thuishoren in het algemene bestuur; het removeren van ambtenaren; de gedwongen geldnegotiatie ten gunste van de regering; de instelling van een Nationale conventie.
Dit alles wordt besproken in een columnachtige, levendige stijl die slechts in de verte verwant is aan de objectieve stijl van het betoog; onder kopjes als ‘Mag ik ook eens wat zeggen?’ of ‘Hoe moeten wij het ding toch beginnen?’ Soms wordt de vorm van de samenspraak gebruikt, zoals in de ‘Samenspraak tusschen domine, zuster Aagjen en Rondaart’; of in het Buurpraatje tussen ‘Dirk, Gerrit en Cornelis’ waarin de drie belangrijkste meningen in Nederland worden verwoord. Poëzie komt ook voor.

Exemplaren
STCN 242196942
Full text

Bronnen
¶ B. Bosch, ‘Leevens-Schets van Bs Bosch’, in: idem, Gedichten, deel 3 (Leiden 1803), p. 269-332.

Literatuur
¶ A.J. Hanou, Revolutie in woorden. Keuze en toelichting (Amsterdam 1989), p. 56-65, 123-125.

André Hanou